Het drama ontvouwde zich in de vroege ochtend van vrijdag 1 september, toen tijdens werkzaamheden aan de stuw een juk losraakte, een cruciaal onderdeel dat de waterkerende schuiven in de stuw regelt. Het gevolg was een snel dalend waterpeil in de Maas tussen Sambeek en Grave.
Swanenveld, die vlakbij de stuw woont, kreeg een alarmerend telefoontje. ‘Precies om acht uur zat ik in mijn thuiskantoor toen de uitvoerder belde. Hij zei niets meer dan: “Kom nu naar de sluis”, maar ik hoorde aan zijn stem dat er iets ernstigs was gebeurd.’
Bij aankomst was de omvang van de ramp overduidelijk. De hijskabels van de kraan stonden schuin onder de brug, en een aanzienlijk gat gaapte in de stuw, met twee jukken die waren omgevallen en een schot dat half klem zat.
Bekijk hier de aflevering van studio Schuttevaer:
Alarmering en afsluiting
Het was ook meteen duidelijk dat dit geen eenvoudige kwestie was en niet zomaar kon worden opgelost. De eerste prioriteit was afsluiting van alle waterwegen stroomopwaarts van de stuw, inclusief het Maas-Waalkanaal, om te voorkomen dat het water daar zou wegvloeien. Dit leidde tot het stremmen van de sluizen en evacueren van schepen uit de gevarenzone. Pas daarna kon de focus verschuiven naar het dichten van het gat.
Grootste probleem was het schot dat vastzat in de opening, waardoor het juk niet kon sluiten. ‘Om te beginnen moesten we het schot weghalen en ervoor zorgen dat de opening vrij was. Pas dan zouden we de jukken kunnen terugplaatsen. Bovendien moesten we controleren of er geen schade was aan de jukken’, legt Swanenveld uit.
Herstelplan
Een enorme waterstroom bemoeilijkte het werk. Het water stroomde met een snelheid van zo’n 140 kubieke meter per seconde door het gat, wat ook het tempo bepaalde waarmee het waterpeil in de rivier daalde.
Dankzij alle intussen bijeengebrachte kennis en ervaring begon een herstelplan vorm te krijgen. De situatie was nog uiterst dynamisch. ‘Het droogzetschot en het schot zelf begonnen spontaan te bewegen, hoewel we het stevig vasthielden met de hijskabels van de kraan. Gedurende de dag slaagden we erin juk 7 veilig te stellen’, legt Swanenveld uit.
Juk 8 vormde ook een uitdaging, omdat het L-vormige juk aan juk 9 haakte. Uiteindelijk werd besloten het schot gecontroleerd naar beneden te laten zakken in de hoop dat het dan vrij zou komen.
Een cruciale rol speelden hierbij de hijskabels die aan het schot waren bevestigd. Hiermee kon het schot enigszins worden gestuurd. Het was een delicaat proces in snelstromend water met alle risico’s van dien. Deze operatie nam een groot deel van de vrijdag, tot in de vroege avond in beslag.
Leendert Senior
Op zaterdagochtend werd het kraanschip Leendert Senior ingezet om de klus af te ronden. Het schip werd dicht onder de stuw, net buiten de sterke stroming gemanoeuvreerd en verankerd met haar spudpalen, waarna met een thermische lans, bevestigd aan de giek van de hydraulische kraan, de hijskabels werden doorgebrand die nog aan het blokkerende schot vastzaten.
Zaterdagmiddag was het gat volledig vrijgemaakt. ‘Daarna concentreerden we ons op het positioneren van de jukken. Juk 7 was al veiliggesteld op vrijdagavond. Juk 8 hing scheef en we moesten beoordelen of het misschien te beschadigd was om terug te plaatsen. Gelukkig bleek dit niet het geval, waardoor we het zaterdagavond weer op zijn plaats konden zetten.
Triomf
‘Het moment waarop de jukken met succes tegen de stroom in werden geplaatst en we ook alle schuiven weer konden sluiten, was een triomf. Het contrast tussen de oorverdovende chaos rondom het gat en de stilte die volgde, was opmerkelijk. Het was een ervaring die iedereen met verbazing vervulde.’
Erger voorkomen
Henry Veugelers, senior operator van de bediencentrale, had eigenlijk vakantie toen hij in de groepsapp zag dat het helemaal mis was. ‘Met de ervaring die ik heb, wist ik dat mijn collega alle hulp kon gebruiken. Dus ik appte dat hij aan de bel moest trekken als ik iets kon betekenen. Dat gebeurde al snel.
‘We moesten de scheepvaart zo snel mogelijk uit de leeglopende panden krijgen, inclusief de jachthavens.’
De focus lag ‘s ochtends op het zo snel mogelijk waarschuwen en informeren van alles en iedereen die kon helpen de schepen op tijd weg te krijgen. Het is uiteindelijk met vereende krachten gelukt om grote ongelukken bovenstrooms van de stuw te voorkomen. Ook al was de waterstand in de Maas ter plaatse naar een akelig laag niveau gedaald. En op zaterdag bleek zelfs dat het nog lager moest. De kracht van het water in het stuwgat was te sterk, het waterpeil moest verder worden verlaagd om de reparatie mogelijk te maken. ‘Dat was een lastige beslissing, maar noodzakelijk. Het waterpeil stond uiteindelijk ongeveer 1,60 meter lager dan voor het ongeval.’
Toen de stuw eenmaal weer was gesloten, kon het waterpeil zich gedurende de nacht herstellen. Op zondagochtend kon de Maas tussen Sambeek en Grave weer worden vrijgegeven. Kort daarna werden ook weer schepen toegelaten op het Maas-Waalkanaal.