RTLNieuws bracht dinsdag naar buiten dat de keuze op de Franse onderzeeboot is gevallen. Naval komt volgens dat bericht als beste uit de aanbesteding en mag de vier boten – met een totaal prijskaartje van vier tot zes miljard euro – gaan bouwen. Daarmee verslaat het de Zweeds-Nederlandse samenwerking tussen Saab en Damen en het Duitse ThyssenKrupp.
Toen De Telegraaf twee weken geleden het nieuws bracht dat de Fransen de beste papieren zouden hebben, ontstond een ware tweestrijd. Het was Naval tegen Saab-Damen, of nog beter: Naval tegen Damen. Frankrijk tegen Nederland.
Daarbij sneeuwde het Duitse ThyssenKrupp Marine Systems (TKMS) onder. Tot verbazing van Frederik Mertens strategisch analist bij The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS). ‘Wanneer ThyssenKrupp de boten bouwt, levert dat ook kansen voor de Nederlandse maritieme maakindustrie op. Het is denk ik veilig om te zeggen, dat wanneer Naval de boten gaat bouwen de Nederlandse maakindustrie daar het minst aan heeft. De Fransen werken wel samen met IHC. IHC is een prachtige werf en bouwt mooie baggerschepen. Maar heeft geen ervaring met onderzeeboten.’
Tekst gaat verder onder de foto
Kansen op lange termijn
‘Damen stelt dat ze die kennis wel hebben, maar die kennis komt vooral uit Saab-Kockums, waarmee Damen in het consortium zit. Damen heeft veel ervaring met oppervlakteschepen. Het is niet voor niets dat Damen de fregatten mag gaan bouwen, ook geen kleine opdracht. Alleen het verhaal van Chris Stoffer (Partijleider SGP – red.) dat elke euro van de order in dat geval naar Nederland zou gaan is niet waar. Niet voor niets werkt Damen samen met Saab.
TKMS zegt ook delen van de constructie in Den Helder te gaan doen. Maar vooral op de lange termijn biedt deze optie de maritieme maakindustrie mogelijkheden. Als een onderzeeboot 30 jaar meegaat is het maar de vraag of je meer kunt verdienen aan de bouw of aan het onderhoud’, stelt Mertens.
De Duitsers bouwen al zes onderzeeboten van het type 212CD, vier voor Noorwegen en twee voor Duitsland. Dit is ook de onderzeeboot die ThyssenKrupp voor Nederland wil bouwen. Daar ziet Mertens kansen. ‘Dat betekent mogelijk niet alleen het onderhoud van de vier Nederlandse boten, maar ook van de Noorse en Duitse boten.’
Tekst gaat verder onder de foto
Hij beschrijft het als het verdelen van een taart. Met een keuze voor Saab-Damen krijgt de maritieme maakindustrie wellicht een groter stuk van de taart, maar die taart is wel zes onderzeeboten kleiner dan de Duitse taart. ‘En die taart wordt groter. Duitsland heeft zo’n 170 onderzeeboten verkocht sinds de jaren ’60. Ze weten hoe ze boten moeten exporteren.’
Kannibaliseren
Het lijkt allemaal mosterd na de maaltijd, want de keuze is volgens bronnen rond Defensie al gemaakt. De keuze voor het Franse Naval baart Mertens overigens om een andere reden zorgen dan de geringe betrokkenheid van de Nederlandse industrie. ‘Het grote gevaar is de capability gap‘, stelt hij. Nederland beschikt nog over drie actieve onderzeeboten. Die naderen het einde van hun levensduur. ‘Ten tijde van de Koude Oorlog werd gedacht: zes onderzeeboten is de minimale capaciteit. Knarsentandend is de Marine na bezuinigingen akkoord moeten gaan met vier als minimum. Inmiddels is een van die vier boten uit de vaart gehaald om met de onderdelen de andere drie in stand te houden. En straks wordt er nog een uit de vaart gehaald voor haar onderdelen. We zijn onze boten aan het kannibaliseren om een deel in de vaart te houden. En met alle respect voor de Walrusklasse, de onderzeeboten zij oud en versleten.’
Tekst gaat verder onder de foto
Volgens Mertens zijn twee boten veel te weinig om een goede onderzeedienst in stand te houden. ‘Er is altijd wel een boot in onderhoud en op een ander wordt getraind. Wanneer de NAVO dan een oefening wil doen, kunnen wij geen onderzeeboot leveren. En onderzeeboten zijn belangrijk. Ze zijn het zwaard van de Koninklijke Marine en door zelf onderzeeboten te hebben leer je ook over de wapens van de tegenstander.’
Belangrijk is voor Mertens dus dat haast wordt gemaakt. Het Franse Naval kan haar Barracuda-klasse leveren in 2034. ‘De Franse boot is maatwerk. Dat gaat lang duren. Daar biedt de Duitse boot een groot voordeel. TKMS is als enige al in productie en zegt in 2031 te kunnen leveren.’ Ook van de Zweeds-Nederlandse boot moet de eerste nog worden gebouwd. Waarom de Duitse bouwer niet in de tweestrijd voorkomt, begrijpt Mertens dan ook niet.
Tweede Kamer
Vrijdag maakt het kabinet zijn keuze bekend. De Tweede Kamer moet die nog wel goedkeuren. Vanavond al, gaat de Kamer in debat met minister van Economische Zaken Micky Adriaansens en staatssecretaris van Defensie Christophe van der Maat. Bij het aanbieden van een petitie door branchevereniging voor de scheepsbouwers NMT, om de Nederlandse maritieme maakindustrie maximaal te betrekken bij de bouw, stonden vertegenwoordigers van partijen – samen goed voor 96 zetels – lachend op de foto. Is de race écht al gelopen?
