De oorzaken van de malaise in de binnenvaart, die volgens de FBB de huidige economische crisis ver overtreft, zijn velerlei:

• Een enorme overcapaciteit aan binnenschepen  gebouwd in de voorbije hoogconjunctuur. ‘Dit was slechts mogelijk dankzij de zeer royale kredietpolitiek van voornamelijk Nederlandse banken, die met steun van de Nederlandse overheid onder de vorm van terugbetaling garanties schepen financierden voor meer dan 100%. Resultaat is een aanbod van schepen dat zelfs zonder economische crisis de vraag zou overtreffen.’
• Het verdwijnen of afbouwen van bedrijven die traditioneel met de binnenvaart werkten.
• De  oplegging van zeer stringente, kapitaalintensieve, technische en administratieve voorschriften.
• De nog steeds toegepaste subsidiëringen van het spoorvervoer.
• De hoge loonkosten en de ongelijke arbeidsvoorwaarden (‘bijvoorbeeld beperking van het zelfstandig ondernemerschap door een vermoeden van werknemerschap en een, niettegenstaande de liberalisering van de uitzendmarkt, nog steeds gehandhaafd verbod op interim arbeid’) voor de Belgische binnenvaartbedrijven in vergelijking met andere omringende Europese landen.
• De moordende concurrentie met het wegtransport, wegens de nog steeds dalende wegtransportprijzen waardoor de wegsector weer marktaandeel op de binnenvaart verovert. ‘Blijkbaar is dit mogelijk omdat de Oost-Europese wegtransporteurs massaal goedkoop transporteren binnen West-Europa dankzij hun loonkostenvoordeel.’
• De nog steeds niet doorgevoerde internalisering van de externe kosten van het wegtransport teneinde tot een ‘greening’ te komen van het vervoer, met bevordering van meer milieuvriendelijke transportmodi, zoals de binnenvaart, hoewel die internalisering al lang door de Europese Commissie is voorgesteld en in het Witboek 2011 – ‘Time to decide’ – uitdrukkelijk werd benadrukt.
• De vrijstelling van rente en zelfs van terugbetaling van kapitaalaflossingen die Nederlandse schepen bekomen op basis van de Nederlandse overheidsgaranties, waardoor zij al jaren aan niet kostendekkende vrachttarieven rondvaren.

Niet eindigende daling

‘Deze verschillende oorzaken zijn de rechtstreekse aanleiding voor een niet eindigende daling van de vrachtprijzen van de binnenvaart. Deze neerwaartse spiraal leidt ertoe dat vele binnenvaartondernemers, ook zij die jaren succesvol actief zijn, hun afbetalingen aan de banken al geruime tijd niet meer kunnen voldoen’, schrijft de Belgische Federatie.

‘Tot een jaar geleden waren banken zeer terughoudend om schepen te veilen. Echter gezien ook zij financieel moeilijke tijden meemaken en bovendien aan steeds strengere normen moeten voldoen voor wat betreft hun eigen vermogen (Basel III norm), lijkt er een kentering op te treden in deze behoudsgezinde politiek. Meer en meer schepen worden verkocht aan steeds lagere prijzen. Deze vloot komt dan opnieuw in de markt aan een belangrijk lagere kostprijs en kunnen opnieuw nog goedkoper varen . De neerwaartse spiraal van de vrachttarieven wordt opnieuw aangezwengeld.’
Vele Belgische familiale binnenvaartondernemers (ruim 90% van de vloot) staat volgens de FBB het water aan de lippen en zij hebben geen enkel vooruitzicht op verbetering. ‘Integendeel, hun situatie wordt steeds nijpender nu banken schepen beginnen te verkopen aan uiterst lage prijzen. Daardoor worden vooral de ondernemers die niet veel krediet meer hebben getroffen (meestal de voorzichtige ondernemer, die niet heeft bijgedragen aan deze overcapaciteit).
‘Hun schip kan aan een lage prijs verkocht worden, die wel het bankkrediet dekt maar niet hun eigen vermogen. Daardoor eindigen zij na vele jaren noeste arbeid als goed ondernemer letterlijk op straat. In deze situatie wordt actievoeren nog het enige middel dat hen rest om de gemeenschap duidelijk te maken dat er een oplossing moet komen.’

Regeringen geïnformeerd

Zowel de federale regering als de gewestregeringen werden door de Federatie van de Belgische Binnenvaart herhaaldelijk omtrent deze desastreuze ontwikkelingen geïnformeerd. ‘De banken werden binnen de schoot van de CCR op 19 maart 2013 uitgenodigd voor een gesprek, de Nederlandse banken zijn echter afwezig gebleven. Ter sprake is gekomen de Europese regelgeving toe te passen en de crisis aan te melden, waardoor al minimaal het geld betaald door de sector zelf in het sloopfonds vrij zou komen om de sector te helpen. Ook andere maatregelen zoals loonkostverlaging en minder stringente arbeidsvoorwaarden, gelijke concurrentievoorwaarden met doorberekening van alle kosten in de vrachttarieven en overleg met de banksector enz. werden al voorgesteld zonder resultaat.’

De Federatie roept de Belgische regering op tot ‘dringend resultaatsgericht overleg om onze binnenvaartsector nog een kans op overleven te bieden.’ Daarbij worden nog een aantal indringende vragen gesteld: ‘Is het niet de binnenvaart die de problematiek van de files moest oplossen? Is het niet de binnenvaart die het evenwicht op de buitenlandse betalingsbalans ondersteund? Is het niet de binnenvaart die nog geschoold personeel zoekt? Is de binnenvaart niet de milieuvriendelijke transportmodus die ons CO2-probleem helpt oplossen?’
Behalve Ons Recht / Notre Droit zijn ook de volgende organisaties aangesloten bij de Federatie van de Belgische Binnenvaart: Bond van
Eigenschippers vzw, Vereniging van Belgische reders der Binnen- en
Rijnvaart vzw, Association des Maîtres Bateliers de Liège,
Limbourg, Namur et Charleroi asbl.