• Duitse overheid compenseert gedupeerden, maar vergeet binnenvaart
• BLN wil in gesprek met Frans Timmermans

Door Marja de Vet

Duitsland trekt miljarden uit voor vergoedingen aan uitbaters van kolencentrales die voortijdig moeten sluiten vanwege de omzetting naar schonere energiebronnen, maar de binnenvaart wordt niet als benadeelde genoemd. Minister van Financiën Olaf Scholz maakte de plannen vorige week bekend. De exploitanten van de kolencentrales in de deelstaten Noordrijn-Westfalen, Saksen-Anhalt, Brandenburg en Saksen kunnen bij elkaar 4,35 miljard euro tegemoet zien, zo liet de bewindsman weten.

Begin 2022 begint in Duitsland het afscheid van de kolen met de sluiting van acht energiecentrales in de aan Nederland grenzende deelstaat Noordrijn-Westfalen. In 2030 moet tweederde van alle benodigde energie uit duurzame bronnen komen en op zijn laatst in 2038 moeten alle kolencentrales zijn stilgelegd. Nu zorgen de kolencentrales nog voor 40% van de energievoorziening.

Overcapaciteit

Volgens het BDB vervoert de binnenvaart jaarlijks 35 miljoen ton kolen over Duitse wateren. Vooral in het Ruhrgebied worden de kolencentrales bijna volledig door de binnenvaart beleverd. Op het Wesel-Dattelnkanaal, het Datteln-Hammkanaal en het Dortmund-Emskanaal wordt jaarlijks per kanaal meer dan vijf miljoen ton kolen vervoerd. En als dat stopt, lijden de binnenvaart en de kolenterminals in de havens zwaar onder de ‘Energiewende’.

‘Wij waarderen het dat de regering er rekening mee houdt dat het afscheid nemen van de kolen pijn gaat doen’, zegt BDB-voorzitter Martin Staats. ‘En de regering is overduidelijk bereid dit met behoorlijke financiële middelen te compenseren. Maar het is de regering kennelijk ontgaan dat de binnenvaart en de binnenhavens hierdoor ook zwaar zullen worden getroffen.’

Volgens Staats wordt een vervoermarkt ‘vernietigd’ zonder dat over de bedrijfsmatige en economische gevolgen is nagedacht. De binnenvaart heeft miljoenen geïnvesteerd in schepen voor kolenvervoer. Die verdwijnen niet uit de markt, zodat overcapaciteit dreigt met alle gevolgen vandien. Daarom moet ook de binnenvaart aanspraak kunnen maken op een deel van de miljarden die Berlijn voor schadevergoedingen denkt uit te trekken.

Extra de pineut

Voorzitter Erik Schultz van Koninklijke Schuttevaer, de nautisch-technische ledengroep van BLN, verwacht dat Nederlandse schippers helemaal de pineut zijn. Hij denkt dat ze niet in aanmerking zullen komen voor eventuele Duitse steun. En ook als er Nederlandse compensatie zou komen voor de energietransitie in ons land, vreest hij dat Nederlandse binnenvaartondernemingen die voor Duitse kolencentrales varen niet zullen worden gecompenseerd.

En een groot deel van de Duitse kolen wordt door Nederlandse schepen vervoerd. ‘Ik denk dat we dit Europees moeten aanpakken. We hebben binnenkort een gesprek met Frans Timmermans, de vicevoorzitter van de Europese Commissie en verantwoordelijk voor het klimaatbeleid. Ik ga de kwestie bij hem aankaarten. Want het lijkt mij dat een bedrijfstak kapot wordt gemaakt. De ondernemers zouden hiervoor wel gecompenseerd moeten worden, in welke vorm dan ook. We hebben hierover onlangs ook al gesproken op het ministerie. Ook vervoerders zijn de dupe van vergroening als hun werk wegvalt.’

Nu al merkbaar

‘Het kolenvervoer loop nu al dramatisch terug’, zegt Schultz. ‘Je ziet dat de Duitse centrales al op halve kracht draaien, omdat meer energie uit andere bronnen komt. In de jaarcijfers van de Moezel kun je de teruggang heel goed zien. Voor de binnenvaart loopt het kolenvervoer nog eens extra terug, vanwege de concurrentie met het spoor. Dat vervoert ook minder kolen en compenseert dat door de Duitse industrie jaarcontracten aan te bieden voor kolen, maar ook voor containers, tegen extra lage prijzen. Dat gaat rechtstreeks ten koste van de binnenvaart.’

Schultz verwacht wel dat de binnenvaart nog kan groeien in andere segmenten. ‘Ik denk aan het vervoer van producten uit de circulaire economie, zoals glas en afval en ook in de chemie kan de binnenvaart nog vervoer weghalen. En verder moeten we het van de weg krijgen, met name het vervoer over de lange afstand moet veel meer het schip in.’

Daling 16%

Panteia verwacht tussen nu en 2024 een afname van het kolenvervoer van en naar Duitsland van 16% als gevolg van de sluiting van kolencentrales. Vanwege het sluiten van de centrale in Werne in 2019 verliest de binnenvaart 700.000 ton kolen. Ook het Koleneiland in Duisburg verdwijnt en wordt omgebouwd tot een trimodale containerterminal. De sluiting van het chemiepark Marl in 2019 betekent een verlies van 200.000 ton kolen voor verbranding.

Dit jaar opent waarschijnlijk de nieuwe centrale Datteln 4 in Datteln, Nordrhein-Westfalen, met een totale capaciteit van 1055 MW. De opening kan niet tegen worden gehouden door de overheid, omdat de vergunningen al in 2017 werden verleend. Maar er zijn veel protesten tegen deze centrale. Panteia verwacht dat hier 1,2 tot 1,5 miljoen ton kolen per jaar via de binnenvaart naar toe zullen gaan. Niet bekend is hoe lang deze centrale open blijft.