Een ‘politiemedewerker water’ is verantwoordelijk voor de opsporing, toezicht en handhaving op de hoofdtransportassen, de hoofdvaarwegen en de grote wateroppervlakten in Nederland. Ook de politiezorg op de Noordzee, buiten de kustlijn, valt onder de verantwoordelijkheid van de waterpolitie.
De waterpolitieman of -vrouw draagt zorg voor de eerste opvang bij incidenten in de beroeps- en recreatievaart en ziet toe op een juiste naleving van de regels. Daartoe worden schepen gecontroleerd op items als lading, diploma’s, veiligheid, vaarregels en vaar- en rusttijden.
Het afhandelen van ernstige scheepvaartongevallen hoort ook bij het werk, evenals het verrichten van onderzoek naar de toedracht. Daarnaast worden opsporingsonderzoeken naar zaken als ladingdiefstal in de beroepsvaart verricht, de zogenoemde branchegerelateerde onderzoeken. In de overige gebieden (zoals recreatieplassen) is de regionale politie verantwoordelijk voor het toezicht op de recreatievaart. Incidenteel biedt de waterpolitie hier op verzoek van regionale politiekorpsen ondersteuning.
Voor de driejarige opleiding politiemedewerker (niveau 3) is minimaal een afgeronde opleiding VMBO Kader Beroepsgerichte Leerweg, MAVO-diploma of MBO-diploma niveau 2 nodig.