• Meer dan 200 vacatures binnenvaart moeilijk vervulbaar

• ‘Onvermijdelijk meer buitenlands personeel’

Door Tessa Heerschop en Erik van Huizen
Het personeelstekort lijkt per regio te verschillen. Zeer hoog is de nood in Utrecht, waar onder meer bouwstoffenhandel Theo Pouw en rondvaartbedrijf Schuttevaer naarstig op zoek zijn naar mensen.

Theo Pouw heeft vier eigen schepen: de droge-ladingschepen Thom en Rosanne en de beunschepen Alexander en Wessel. Hiermee vervoert het bedrijf bouw- en afvalstoffen voor de grond-, weg- en waterbouw. ‘We zoeken voortdurend varend personeel, zoals nu al meer dan een half jaar naar schippers. Het is ontzettend moeilijk geschikt nautisch personeel in deze regio te vinden’, zegt Mariska Bitter van personeelszaken. Het bedrijf zoekt onder andere schippersechtparen, matrozen en stuurlieden.

Rondvaartbedrijf Schuttevaer zocht vorig jaar de media al op om aan te kaarten dat ze 10 vacatures voor kapiteins op rondvaartboten niet vervuld kregen. ‘Wij kunnen nog steeds schippers gebruiken. Het is heel moeilijk jonge mensen met een groot vaarbewijs te vinden. Het lijkt erop dat er te weinig nieuwe aanwas is in de schipperswereld’, aldus rondvaartreder Karel Schuttevaer.

Militairen

Het probleem speelt in heel Nederland. Momenteel staan landelijk meer dan 200 vacatures open voor schippers en stuurlui. Maritiem uitzendbureau Exho bevestigt dat de situatie problematisch is. ‘Het is ontzettend lastig’, zegt woordvoerster Angélique van Gestel. ‘Het lijkt alsof het een niet-bekende beroepsgroep is. We staan vaak op VMBO-beroepsdagen, dan is het rustig bij onze stand. Vroeger ging het beroep over van vader op zoon, dat is niet meer het geval en daardoor is een tekort ontstaan.’

Voor de regio Utrecht telt extra dat het beroep niet bekend is. ‘Ondanks het Amsterdam-Rijnkanaal en de grachten, zie je weinig schippers uit Utrecht. Vooral in Rotterdam, Friesland en Zeeland zijn veel mensen die kiezen voor de vaart. Maar in Utrecht zit bijvoorbeeld ook geen opleiding, je moet naar Rotterdam, Harlingen, IJmuiden, Vlissingen of Urk voor VMBO- en MBO-opleidingen die zich op de binnenvaart richten.’

Het uitzendbureau kijkt intussen naar andere opties. ‘Wij scholen boventallig defensiepersoneel om. Maar er zo’n gigantisch tekort, dat we nu ook kijken naar gecertificeerde krachten uit landen waar veel binnenvaart is, zoals Tsjechië, Polen en Roemenië. We moeten wel, anders valt de scheepvaart stil.’
De arbeidsomstandigheden zijn overigens volgens het uitzendbureau goed. ‘Je hebt veel vrije tijd en het loon is hoog. Maar je moet wel hard werken aan boord.’

Veel aanmeldingen

Het Scheepvaart en Transport College (STC) in Rotterdam heeft echter goed nieuws voor de binnenvaart. De school zag vorig jaar het aantal aanmeldingen voor de binnenvaartopleidingen fors stijgen en ook dit jaar zijn er meer aanmeldingen. Het totale aantal steeg met bijna 100 van 179 vorig jaar tot 275 dit jaar. Het aantal aanmeldingen voor de beroepsopleidende leerweg (BOL), waarbij leerlingen de hele week naar school gaan, steeg van 46 aanmeldingen vorig jaar naar 91 aanmeldingen dit jaar. Ook bij de beroepsbegeleidende leerweg (BBL), die bestaat uit een combinatie van werken en leren, steeg het aantal aanmeldingen fors. Waren dit er vorig jaar nog 133, dit jaar zijn 184 leerlingen ingeschreven.

De grootste groei in aanmeldingen zit volgens woordvoerster Simonette Kraaij van het STC zowel in de opleidingen voor kapitein-manager, schipper als matroos. Maar ook het STC ziet dat er een tekort is. Wie zijn diploma haalt is vindt vrijwel meteen een baan. Vaak is dat de laatste stageplaats. Kraaij heeft dan ook een advies voor schippers die op zoek zijn naar goed personeel: ‘Zorg dat je als schipper een stageplek aanbiedt. Grote kans dat de leerling dan bij jou aan boord blijft.’

Reclame maken

Directeur Arjen Mintjes van de Maritieme Academie Harlingen ziet het aantal leerlingen op het MBO eveneens stijgen, maar vindt het verontrustend dat het aantal aanmeldingen voor het VMBO achteruit gaat. ‘Daardoor krijgen we over drie á vier jaar problemen met de instroom op het MBO. Dat komt ook omdat er geen promotie meer wordt gemaakt voor de binnenvaart. Twee jaar geleden hadden we nog een televisiespotje en dan zie je het aantal aanmeldingen stijgen. Zelfs de kinderen van de minister wilden in de binnenvaart gaan werken. Daarom is het jammer dat de branche-organisaties hiermee zijn gestopt. Ik roep BLN, CBRB en het BVB op dit samen met het onderwijs weer op te pakken. En het gaat niet eens om veel geld. Er is 20.000 euro nodig om landelijk reclame te maken. En dat is hard nodig. Want 98% van onze leerlingen heeft geen varende ouders.’

Dat er een personeelstekort is, merkt Mintjes ook. ‘Wie zijn diploma heeft kan zo bij vier werkgevers terecht.’

Uit Polen

Volgens Maurice Swets van maritiem uitzendbureau Swets Group is er vooral een nijpend tekort aan schippers en kapiteins. Hij heeft zelfs een klant die pas een nieuw schip gaat kopen als hij er voldoende bemanning voor vindt. Swets haalt mensen uit Polen. ‘We hebben inmiddels een paar honderd Poolse medewerkers. We gaan ze nu ook motiveren hun patent te halen. De eerste Poolse kapitein zit er dus aan te komen. We zullen wel moeten. Ik zou niet weten waar ik ze anders vandaan zou moeten halen.’

Volgens Swets moet de binnenvaart aantrekkelijker worden gemaakt voor jongeren. ‘En dan gaat het niet alleen om het salaris, maar ook om de secundaire arbeidsvoorwaarden. Poolse werknemers willen bijvoorbeeld nog wel drie weken op en af. Nederlandse jongens willen dat vaak niet en kiezen dan voor een baan aan de wal. Er zijn maar weinig jongeren die van de opleiding afkomen en langere tijd blijven varen.’