Dat blijkt uit een rapport dat het onderzoeksbureau voor veiligheid Intergo in Amersfoort opstelde op basis van bestaande ongevalsstatistieken. Intergo zeg dat 70-80% van de ongevallen die op het water plaatsvinden toe te schrijven zijn aan menselijk handelen. Dat geldt voor alle schepen, of het nu gaat om droge lading, tankers of passagiersvaart. Ook het soort waterweg maakt niet uit.
Vaak gaat het om fouten in de communicatie, schrijven de onderzoekers: miscommunicatie, geen communicatie wanneer dat nodig is of uitluisteren op een verkeerd VHF-kanaal. Ook gebrek aan talenkennis kan een oorzaak zijn. De onderzoekers wijzen er daarbij op dat het overbruggen van de taalbarrières via ‘riverspeak’ nog geen grond aan de voeten heeft weten te krijgen.
Het onderzoek is betaald door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en een aantal binnenvaartorganisaties. Er komt een vervolgonderzoek. Daarbij wordt onder andere de samenwerking tussen mens en apparatuur in de stuurhut onder de loep genomen.
Situatiebewustzijn
Wat statistisch gezien zeker van invloed is, is het tijdstip van de dag. Belangrijkste momenten waar op incidenten plaatsvinden zijn in de vroege ochtend, na de lunch, ’s avonds en rond middernacht. Deze risicovolle uren zijn niet uniek voor de binnenvaart, schrijven de onderzoekers: ‘Ze worden in verband gebracht met biologische en sociale (avonduren) factoren en zijn dus gerelateerd aan vermoeidheid en afleiding.’
Verder is de hoeveelheid apparatuur in de stuurhut de afgelopen decennia sterk gegroeid. Ze zijn bedoeld als hulpmiddel om de veiligheid te vergroten maar kunnen ook contraproductief werken, zeggen de onderzoekers: ‘Deze kunnen bijdragen aan afleiding (aandacht voor de verkeerde dingen), onvoldoende situatiebewustzijn (het volledig begrijpen van de situatie waarin men zich bevindt), of kunnen een vals gevoel van veiligheid geven.’
Hoge werkdruk
Afleiding ontstaat ook door de gewoonte van veel schippers om televisie te kijken of te internetten tijdens de vaart. In het donker komt daar nog eens bij dat kijken op het lichte beeldscherm het nachtzicht duidelijk vermindert. Oudere schippers (boven de 60 jaar) zijn oververtegenwoordigd in de ongevalsstatistieken, blijkt uit de data-analyse. De oorzaak ligt mogelijk niet bij hun leeftijd maar het feit dat oudere schippers ‘liever met de hand navigeren en vermoedelijk niet ten volle kunnen profiteren van automatisering,’ aldus het rapport. De onderzoekers wijzen verder op zaken als hoge werkdruk aan boord en de kwaliteit en kwantiteit van het personeel.
Vervolgonderzoek
Het onderzoek kwam tot stand door het bestuderen van bestaande ongevalsstatistieken uit Nederland, Duitsland en Frankrijk. De onderzoekers bekeken de oorzaken van aanvaringen tussen schepen onderling, aanvaringen met kunstwerken en grondingen. Het onderzoek gaat alleen over dit soort ongevallen. Zaken als bijvoorbeeld overboord of in het ruim vallen of andere persoonlijke ongevallen zijn niet onderzocht. Een van de aanleidingen voor het onderzoek was een Duits voorstel om regelgeving te maken voor brughoogtedetectiesystemen.
Het onderzoek werd betaald door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en een aantal binnenvaartorganisaties. Er komt een vervolgonderzoek. Daarbij wordt onder andere de samenwerking tussen mens en apparatuur in de stuurhut onder de loep genomen. (Bart Oosterveld)