- Hoge concentratie fosfine in sunpellets uit zeeschip Smarta
- Op meer schepen kans op gezondheidsklachten
Door Dirk van der Meulen
Opvarenden van schip onwel in de Lek bij Nieuwegein https://t.co/2LYoS6oMzR #nieuwegein
— RTV Utrecht (@rtvutrecht) December 4, 2019
André en Vanessa zijn met hartklachten opgenomen op de intensive care van het ziekenhuis in Nieuwegein en later overgebracht naar het Universitair Medisch Centrum Utrecht. Hun toestand was dagen daarna nog zeer zorgelijk, vertelde vader Wim de Waardt uit Ouderkerk aan de IJssel zaterdag in het AD. ‘We maken ons grote zorgen over hoe dit moet aflopen.’
In de reacties in de binnenvaart overheerst de zorg om beide collega’s, naast angst bij het aannemen van een volgende reis veevoeder. ‘De veiligheid is in het geding, op een manier waar wij als schippers geen enkele controle over hebben’, reageert een schipper op Schuttevaer.nl. Op sociale media circuleren berichten over een gemeten gasconcentratie van 15 ppm fosfine, waar dat maar 0,2 ppm mag zijn.
Koninklijke BLN-Schuttevaer reageert met medeleven naar het schipperspaar en stelt: ‘Veiligheid is een belangrijk thema in de binnenvaart. Vooralsnog wachten wij onderzoeksresultaten van de Inspectie SZW en anderen af. Voor nu heeft het welzijn van getroffenen prioriteit.’
‘Laat u testen!’
De Algemeene Schippers Vereeniging (ASV) roept schippers die te maken kregen met deze lading sunpellets op: ‘Laat u testen! Ook schippers met “slechts” 3 ppm fosfine in de lading lopen het risico op grote gezondheidsproblemen.’
In een bericht op Facebook verwijst de schippersbond naar uitspraken van chemicus Atie Verschoor, expert in containergassen. Hoewel zij de ins en outs van de zaak niet kent, durft ze de stelling aan dat veel, zo niet alles, moet zijn misgegaan: ‘Dit had nooit mogen gebeuren. Ik weet niet wat er heeft gefaald, maar de protocollen zullen niet zijn gevolgd.’ Wat de situatie waarschijnlijk verergerde, is het mistige, regenachtige weer. ‘In een vochtige omgeving is het gas beduidend actiever.’
Onze Milieu Ongevallen Dienst #MOD is in #Nieuwegein. We doen metingen op een schip op de #Lek. Daar werden gisteravond twee opvarenden #onwel. Resultaten koppelen we terug aan @vrutrecht. pic.twitter.com/L1hfezHqD4
— RIVM (@rivm) December 5, 2019
Metingen
De opvarenden van de Fox werden door de brandweer op de Lek bij de Lekdijk Oost in Nieuwegein van hun schip gehaald. Aanvankelijk werd gedacht aan koolmonoxidevergiftiging, maar metingen van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) wezen uit dat ze door een giftige stof in de lading onwel waren geraakt.
De Inspectie SZW (Arbeidsinspectie) nam de zaak hoog op. Samen met andere overheidsdiensten werd uitgezocht welke schepen er nog meer mee te maken kregen. Volgens een woordvoerder zijn, binnen de mogelijkheden van de inspectie, op vijf schepen de werkzaamheden in machinekamer en stuurhut stilgelegd en is de opvarenden ook het verblijf in de woonruimtes ontraden. Sommige schippers hadden zelf al een veilig heenkomen aan de wal gezocht toen ze zich ’niet helemaal lekker’ voelden. Een enkeling was al weer leeg of er bleek na een gasmeting niets aan de hand.
Verschrikkelijk incident
Alle schepen hadden geladen uit de Smarta in de Suezhaven in opdracht van Peterson, bleek uit een telefonische rondvraag van de redactie Schuttevaer. ‘Gelet op de ernst van de situatie, gaan onze gedachten uit naar het getroffen echtpaar, hun familie en vrienden’, zegt een woordvoerder van Peterson op vragen van de redactie. ‘Net als u en uw lezers, willen wij ook graag weten wat de ooraak is van dit verschrikkelijke incident. Inmiddels zijn overheidsinstanties een onderzoek gestart en wij zullen hieraan, indien gevraagd, onze volledige medewerking verlenen.’
Peterson was volgens de woordvoerder betrokken bij de lossing van de Smarta als bevrachter en als ladingcontroleur. ‘Controleur voor de kwaliteit en het gewicht van de lading, niet of er gas in de lading zat.’
Er komen vaker zeeschepen aan in Amsterdam waarbij de lading gegast is met fosfine. Hiervoor is een protocol opgesteld dat gevolgd dient te worden. De woordvoerder verwijst voor het protocol naar Port of Amsterdam.
Plan van aanpak
Een woordvoerder van de havendienst zegt dat onderzocht wordt of het plan van aanpak volledig is gevolgd. Metingen werden gedaan door Ruvoma, een gecertificeerd, onafhankelijk bureau. ‘Als havenbedrijf gaan wij af op de expertise van de gassingsleider.’ Hoe hoog de gemeten waarden op de Smarta precies waren, kan de woordvoerder niet zeggen. ‘Het was bij binnenkomst in elk geval boven de grenswaarde. Vandaar dat het schip acht dagen in de haven heeft gelegen totdat er onder de grenswaarde werd gemeten en Ruvoma op 3 december de lading vrijgaf.’
De havenmeester doet onderzoek naar het voorval. ‘Ook het onderzoek door de bevoegde instanties is in volle gang naar wat er heeft plaatsgevonden en wat de oorzaak van het tragische ongeval is.’
GMP+ International, een certificatieschema voor de keten van gezonde diervoeders (ook binnenvaartschepen), was volgens een woordvoerder geïnformeerd dat de betreffende ladingen zonnebloemschrootpellets (sunpellets) vrijdag nog waren geblokkeerd. De organisatie doet geen mededeling over individuele bedrijven.
Wat is fosfine?
Fosfine is een zeer giftig gas dat voor voor ongediertebestrijding door middel van gassing wordt gebruikt in allerlei gesloten ruimtes. Het gas zelf is kleurloos, geurloos en brandbaar en al in vrij lage concentraties dodelijk.
Fosfine wordt in het lichaam opgenomen door inademen. Als het gas vrijkomt, bereikt het zeer snel een concentratie in de lucht die gevaarlijk is voor de gezondheid.
Bij gassingen tegen ongedierte wordt fosfine (PH3) vaak gebruikt in de vorm van aluminiumfosfide- of magnesiumfosfidekorrels, waaruit bij contact met water uit de omgevingslucht gedoseerd fosfine vrijkomt, door hydrolyse van het metaalfosfide. Deze korrels bevatten ook andere chemische stoffen waaruit ammoniak ontstaat, wat helpt om de kans op spontane ontsteking of explosie van het fosfinegas te verminderen. De korrels bevatten onder andere ook methaanthiol om het gas een ruikbare knoflookgeur te geven om voor de aanwezigheid in de lucht te waarschuwen.