Dat zogenoemde ‘haakje’ is de opname van een bepaling in de wet die de minister de mogelijkheid geeft de arbeidsmarktregels zonder tussenkomst van het parlement te versoepelen als de omstandigheden daarom vragen. Nederlandse reders die geen EU-kapitein kunnen vinden, moeten dat nu doen via een vrijstelling. ‘Twintig jaar geleden waren er nul niet-EU kapiteins, nu zijn het er 800. Die vrijstelling werkt dus prima’, stelt Van den Broek, die de belangen behartigt van zeevarenden. ‘Gelukkig ziet de minister dat ook in, en de meerderheid van de Tweede Kamer volgens mij ook.’ Dinsdag 23 april wordt er gestemd over het op donderdag 18 april ingediende amendement.

Van den Broek zat op de publieke tribune tijdens het debat. ‘Het verbaast mij wel dat de SGP het amendement alsnog indiende, terwijl de minister het ontraadde. De partij wil zich graag profileren als maritieme partij, maar wel alleen voor de maritieme werkgever’.

Belang reders

Op die tribune zat ook KVNR-directeur Koster, die het amendement graag aangenomen had gezien. ‘Nautilus stelt nog niet een aanvraag te hebben afgewezen. Dan is die vergunningsverlening toch vooral een administratieve last.’ Een last die, volgens de KVNR, reders weerhoudt om onder de Nederlandse vlag te blijven varen.

Aan de vooravond van het debat kopte De Telegraaf ‘Zeevaart in gevaar door groot tekort aan Nederlandse kapiteins’. In het artikel stelt Jan Valkier, CEO van Anthony Veder en voorzitter van de KVNR, dat Nederlandse schepen gaan uitvlaggen, omdat het voor reders niet meer te doen is.

Van den Broek erkent dat de Nederlandse vloot krimpt. ‘Maar dat komt niet door het tekort aan kapiteins. Eerder door het investeringsklimaat, fiscale regelingen. En er zijn ook rederijen zoals Vroon, die gewoon failliet zijn gegaan.’

Wanneer het amendement alsnog wordt aangenomen en doorgevoerd, nemen de kansen voor Nederlandse zeevarenden sterk af, stelt Van den Broek. Dan kunnen rederijen ongeremd voor buitenlands personeel kiezen. ‘Een buitenlandse kapitein is simpelweg goedkoper dan een Nederlandse. Je sluit daarmee dus ook het carrièrepad af van de andere Nederlanders aan boord, want doorgroeien zit er niet meer in.’

En dat is niet alleen aan boord een slechte ontwikkeling, stelt Van den Broek. ‘Veel Nederlandse zeevarenden krijgen na hun carrière op zee een hoge maritieme functie aan de wal.’

Ongegrond

Volgens Koster is die angst ongegrond. ‘Het is niet zo dat, wanneer het haakje wordt toegevoegd, er direct geen nationaliteitseis meer is. Als het haakje er komt, dan moeten alsnog checks worden doorlopen. Om een of andere reden bestaat er het beeld dat dan meteen de Nederlanders van boord gaan. Wij willen helemaal niet van de Nederlanders af.’

Maar het aantal Nederlandse zeevarenden neemt wel rap af, weet Koster. ‘Nu varen er nog 1339 Nederlandse kapiteins. De komende 10 jaar gaan er 500 met pensioen. En Nederlandse bemanningsleden stromen maar weinig door. De gemiddelde vaartijd zit op zo’n vijf jaar, dan ben je nog geen kapitein. Die gaten moeten worden gevuld.’

Instroom

Dat er momenteel een geringe aanwas is van Nederlandse zeevarenden, ziet Van den Broek ook. ‘De instroom van de zeevaartscholen vertoont altijd schommelingen. Wanneer er veel werk aan de wal is, gaan er minder mensen varen, en andersom. Ik hoef je niet uit te leggen dat er momenteel aan de wal veel behoefte is aan technisch personeel.’

Het is overigens niet voor het eerst dat een poging wordt gedaan het ‘haakje’ in de wet te krijgen. Eind 2022 stond in de herziene Wet Zeevarenden onder artikel 18 dit haakje. Nautilus riep toen iedereen op te reageren op een internetconsulatie. Daarop werd besloten het uit de wet te laten. Een nieuwe poging van de SGP en BBB, lijkt het nu ook niet te halen.

Wel wordt de vergunningverlening voor het eind van dit jaar geëvalueerd. Koster: ‘De minister heeft ook gezegd dat, als uit die evaluatie blijkt dat het haakje nodig is, dat het er dan alsnog snel kan zijn.’