Organist André Nieuwkoop: Loeiende orkanen in volle kerken

Aan boord bij zijn grootouders speelde hij als jochie al op het elektronisch orgel dat daar stond. Nu weet hij maandelijks kerken vol mensen te trekken met zijn ‘psalmzangavonden’ en telt zijn YouTube-kanaal met orgelfilmpjes 11,3 miljoen weergaven. En dat terwijl voormalig schipper en ex-marineman André Nieuwkoop (29) amper een noot kan lezen. ‘Het is een uit de hand gelopen hobby.’

Samenzangavond met André Nieuwkoop in de Grote Kerk van Dordrecht. (Foto Raak Media / Matthias van Bloemendaal)

Komende 4 januari staat hij op het programma in de Laurenskerk in Rotterdam, waar hij het grootste orgel van Nederland zal bespelen. ‘Een grote eer, voor zo’n jonge gast als ik.’

Maar boven de concertagenda op zijn website staat Deo volente geschreven: zo God het wil. Want dat het anders kan lopen, besefte de gelovige organist afgelopen maart weer eens, toen het ms Cardium voor de haven van Vlissingen zonk. André: ‘Op dat schip heb ik vijf jaar als schipper gevaren. Vorig jaar december nam ik afscheid, omdat ik een opleiding bij de Koninklijke Marine ging volgen. Dat gebeurde dus maar kort voor ze is gezonken.’

André Nieuwkoop improviseert over de liedteksten van Psalm 107 vers 12 ‘Zij, die de zee bevaren’ en vers 15 ‘Hij doet den storm bedaren’, gevolgd door samenzang.

De 43-jarige Filipijnse stuurman Ernesto Maquirato, die tijdens het ongeval in de voorwoning verbleef en bij het drama verdronk, kende hij goed. ‘Zijn dood heeft mij erg aangegrepen.’

Geen Bach

In Nieuwkoops leven speelt het christelijk geloof een grote rol. Toch reageert hij bijna verlegen op vragen hierover. Bijvoorbeeld als hij praat over waarom hij zo graag concerten geeft. ‘Ik vind het heel leuk om te doen en geniet ervan zoveel mensen met mijn orgelspel te bereiken. En dat zijn echt niet alleen oude mensen: er zit echt veel jeugd. Dat doet mij goed.’

Maar de specifieke invulling van zijn programma’s maakt Nieuwkoop een opvallende verschijning in de muziekwereld. Want tijdens zijn concerten klinkt geen seconde muziek van grote componisten. Met bijvoorbeeld de grote Bach kan Nieuwkoop niets. ‘Technisch zit zijn muziek heel knap in elkaar hoor, maar als ik zijn muziek hoor, hoop ik al snel dat het ophoudt.’

Bovendien heeft hij nooit noten leren lezen. Bijna alles wat hij op zulke zangavonden op het orgel speelt, komt uit zijn eigen hoofd op. En dat zijn psalmen: duizenden jaren oude tempelliederen uit de Bijbel. Op rijm gezet met melodieën uit de 16de eeuw, destijds een initiatief van de Frans-Zwitserse theoloog Calvijn. Nog elke zondag zingen Nederlandse calvinisten de psalmen op deze melodieën.

Tijdens Andrés concerten luistert het opeengepakte publiek – meestal zo tussen de 1100 en 1800 mensen, afhankelijk van de kerk – vol overgave naar zijn levendige improvisaties op zo’n psalmmelodie. Zodra Nieuwkoop de eigenlijke psalm gaat spelen, zingt iedereen mee. Opmerkelijk langzaam en uit volle borst. Het brengt een machtig geluid voort, dat tot ver in de omtrek van zo’n godsgebouw te horen moet zijn.

Emoties

In reacties op zijn YouTube-filmpjes leggen luisteraars uit wat hen zo aanspreekt. ‘André laat je nadenken over wat je zingt. En met zijn voorspel eert hij de God van Israël, zo vrolijk!’, schrijft bijvoorbeeld Jaap-Jan Speksnijder over psalm 1 in de Sint-Maartenskerk van Zaltbommel. En bij een opname vanuit de Bovenkerk in Kampen, waarop psalm 136 klinkt, jubelt ene Jan Mulder: ‘Jouw warme orgelspel  en de 1000 mensenstemmen verheffen deze toch al mooie psalm tot hemelse muziek.’ De enkeling die minder positief schrijft, krijgt van liefhebbers verontwaardigde reacties.

Juist zijn keuze voor samenzangavonden met berijmde psalmen hangt direct samen met Nieuwkoops levensovertuiging. Want met zijn orgelspel wil hij graag de Bijbel laten spreken. ‘Hierbij moet het ook mijn bedoeling zijn om God te eren’, voegt hij eraan toe. Hij zegt het behoedzaam. Want of hij dit altijd zo oprecht doet, durft de organist niet zeker te stellen. ‘De ene keer wel, de andere keer niet.’ Hij valt stil. ‘Ik praat liever niet over zulke persoonlijke dingen. Ik vind het lastig om in mijn binnenste te laten kijken.’

In plaats hiervan vertolkt hij zijn innerlijk veel liever op zijn geliefde muziekinstrument. ‘Emoties kan ik niet altijd goed vertellen, maar op het orgel kan ik ze eruit smijten.’ Zoals toen het nieuws over de gezonken Cardium en de dood van zijn collega hem begin maart bereikte. ‘Toen heb ik urenlang psalmen gespeeld die aansloten bij die gebeurtenis en mijn gevoel van dat moment.’

Urk

Eind november had André nog zo’n moment waarop hij de klavieren van een pijporgel nodig had om zich te uiten. Het filmpje dat hij er later van deelde, trok grote aandacht. Bij het schrijven van dit artikel was het ruim 26.000 keer bekeken. Achter het orgel van de Sint-Maartenskerk van Zaltbommel, de bakermat van Andrés zangavonden, waar ze sinds 2011 tot een succes uitgroeiden.

Op de video zie je de organist deze keer geen psalm spelen, maar een christelijk lied: O eeuwige Vader, sterk in macht / Wiens arm betoomt der baren kracht / de wijst de grond’looz’ oceaan / de hem gestelde perken aan / o, wil verhoren onze beê / voor hen, die zijn in nood op zee.

Hij vertolkte er zijn zielenroerselen over de toen nog vermiste Urkers Jochem Foppen (41) en Hendrik Jan de Vries (27) van de UK-165 mee. Hun kotter verdween in zwaar weer onder de golven van de Noordzee. André: ‘Natuurlijk weet ik dat er dagelijks ongelukken op de weg gebeuren. Toch deed dit veel meer met mij. Door wat er met de Cardium is gebeurd, misschien. Verder ben ik dit jaar tijdens mijn opleiding bij de marine ook veel op zee geweest. Hierdoor kan ik mij hun situatie goed voorstellen.’

Rouwdienst

Daarbovenop kwam een berichtje van Hendrik Jans vader. Hij schreef Nieuwkoop dat zijn zoon vaak op diens psalmzangavonden was geweest. De zoektocht naar de lichamen was toen nog in volle gang. André: ‘Hierdoor kwam het helemaal dichtbij. Ik voelde zoveel emoties, dat ik er even mee naar het orgel moest gaan.’ Achteraf deelde hij het filmpje via Twitter. Als een soort boodschap aan alle betrokkenen. ‘Gezien de reacties erop hebben veel mensen gevoeld wat ik ermee wilde zeggen.’

André raakte daarna nog sterker bij de droevige situatie betrokken: tijdens de massaal door Urkers bezochte rouwdienst van Hendrik Jan bespeelde hij 6 december het orgel van de Maranathakerk. Hij deed dit op verzoek van de rouwende familie. ‘Vooraf ben ik een avond bij ze op bezoek geweest. Dan zie je met eigen ogen het leed. Zijn ouders, zijn broers en zussen die hem nu moeten missen…’ Ook de weduwe van Jochem Foppen kwam samen met haar 13-jarige zoon langs. André: ‘Zij moeten óók verder zonder man en vader. Ja, dat raakt me.’

De rouwdienst zelf maakte eveneens diepe indruk. ‘Tegelijkertijd vond ik het mooi dat ik hier een bijdrage aan mocht leveren. Zo kon ik iets voor de familie doen.’

Binnenvaart

Of varenden zich extra door zijn spel aangetrokken voelen door Nieuwkoops relatie met het water, kan hij niet zeggen. ‘Er zijn best veel schippers die mijn concerten mooi vinden, maar ik geloof niet dat het speciaal varende mensen zijn die ernaartoe komen.’

Andersom ervaart hij in elk geval wél een sterke betrokkenheid. Op CD-opnames van eigen improvisaties zonder samenzang, die hij op zijn eigen website verkoopt, prijken veel christelijke liederen over het water. Ze leveren orgelstukken op waarin André onder meer loeiende orkanen nabootst. Zoals in improvisaties over ‘Ruwe stormen mogen woeden’, ‘’t Scheepje onder Jezus’ hoede’, ‘Ziet in blinde razernij’ en ‘Zij die de zee bevaren’.

Zijn relatie met de binnen- en zeevaart zal altijd blijven, weet Nieuwkoop. ‘Ik ben geboren in Werkendam, mijn moeder was een schippersdochter en ik logeerde in vakanties vaak op het binnenvaartschip van mijn opa en oma Van Weelden.’

Dat zijn vader vrachtwagenchauffeur werd, weerhield André er niet van om zich op zijn 17de bij het Scheepvaart en Transport College in Rotterdam aan te melden. ‘Voor de toenmalige BBL-opleiding Stuurman/schipper binnenvaart, dus ik zat al snel wekenlang op het water. Later ben ik als schipper op de Cardium terechtgekomen.’

Marsmuziek

Tien jaar later, nu ruim een jaar geleden, besloot hij buitengaats te gaan. ‘Ik wilde marine-officier worden.’ Ook in de marinewereld promootte hij graag het orgel. Op Twitter deelde hij daarom ineens filmpjes van eigen orgelspel waarop geen statig psalmgezang, maar vrolijke marsmuziek klonk. Geïnspireerd op wat hij marinierskapellen hoorde spelen. ‘Zulke muziek vind ik gaaf, en op een orgel kan dat óók prima.’ Zo kon hij het instrument op een andere manier laten horen, aan mensen die er niet zo vaak mee in aanraking kwamen. ‘Op psalmzangavonden speel ik zoiets eigenlijk nooit. Hoewel, ik hoor weleens dat mijn orgelspel behoorlijk hip kan klinken.’

Massale samenzang Psalm 1 vers 1 en 2 in de Sint Maartenskerk te Zaltbommel (Opname van een psalmzangavond op 12 mei 2018).

Inmiddels heeft Nieuwkoop de Koninklijke Marine toch vaarwel gezegd. Hij kiest komend jaar voor een baan op het land. Maar het water laat hem niet los. ‘Ik los nog weleens af voor vrienden op een 110-meter droge-ladingschip. Dat vind ik prachtig om een paar dagen te doen. Maar werken op de wal  trekt mij voor de langere termijn meer.’

Goed doel

Zijn vaarpapieren blijft hij niettemin up-to-date houden. ‘Afgelopen zomer heb ik bijvoorbeeld een herhalingscursus ADN gevolgd. Mijn ervaring van de afgelopen jaren wil ik niet overboord zetten; het is altijd goed om ergens op te kunnen terugvallen. En als iemand een beroep op mij doet, wil ik best nog wel eens varen.’

Met het houden van de psalmzangavonden zal hij overigens nooit zijn brood gaan verdienen. Zijn vergoeding houdt hij bewust laag. ‘Ik wil geen entreeprijs voor mijn concerten vragen. Het moet voor gezinnen leuk zijn om ernaartoe te komen en achteraf nog geld te hebben voor een frietje.’

Heel soms staat er toch een kassa bij de ingang, zoals in Dordrecht en 4 januari in de Laurenskerk. Maar dat zijn uitzonderingen. Doordat bedrijven de zangavonden sponsoren, lukt het meestal om de kosten te dekken. ‘De opbrengst van de vaste collecte tijdens mijn concerten kan hierdoor bijna altijd naar een goed doel.’

Zijn muzikale voorbereidingen van zo’n avond en het organiseren ervan kosten hem veel tijd, geeft André toe. ‘Maar als ik dan de kerk weer zie volstromen en zo ontzettend veel mensen met mijn orgelspel mee hoor zingen, geeft mij dat veel voldoening. Zo’n massale samenzang klinkt gewoon heel mooi.’

Organist André Nieuwkoop: Loeiende orkanen in volle kerken | Schuttevaer.nl

Organist André Nieuwkoop: Loeiende orkanen in volle kerken

Aan boord bij zijn grootouders speelde hij als jochie al op het elektronisch orgel dat daar stond. Nu weet hij maandelijks kerken vol mensen te trekken met zijn ‘psalmzangavonden’ en telt zijn YouTube-kanaal met orgelfilmpjes 11,3 miljoen weergaven. En dat terwijl voormalig schipper en ex-marineman André Nieuwkoop (29) amper een noot kan lezen. ‘Het is een uit de hand gelopen hobby.’

Samenzangavond met André Nieuwkoop in de Grote Kerk van Dordrecht. (Foto Raak Media / Matthias van Bloemendaal)

Komende 4 januari staat hij op het programma in de Laurenskerk in Rotterdam, waar hij het grootste orgel van Nederland zal bespelen. ‘Een grote eer, voor zo’n jonge gast als ik.’

Maar boven de concertagenda op zijn website staat Deo volente geschreven: zo God het wil. Want dat het anders kan lopen, besefte de gelovige organist afgelopen maart weer eens, toen het ms Cardium voor de haven van Vlissingen zonk. André: ‘Op dat schip heb ik vijf jaar als schipper gevaren. Vorig jaar december nam ik afscheid, omdat ik een opleiding bij de Koninklijke Marine ging volgen. Dat gebeurde dus maar kort voor ze is gezonken.’

André Nieuwkoop improviseert over de liedteksten van Psalm 107 vers 12 ‘Zij, die de zee bevaren’ en vers 15 ‘Hij doet den storm bedaren’, gevolgd door samenzang.

De 43-jarige Filipijnse stuurman Ernesto Maquirato, die tijdens het ongeval in de voorwoning verbleef en bij het drama verdronk, kende hij goed. ‘Zijn dood heeft mij erg aangegrepen.’

Geen Bach

In Nieuwkoops leven speelt het christelijk geloof een grote rol. Toch reageert hij bijna verlegen op vragen hierover. Bijvoorbeeld als hij praat over waarom hij zo graag concerten geeft. ‘Ik vind het heel leuk om te doen en geniet ervan zoveel mensen met mijn orgelspel te bereiken. En dat zijn echt niet alleen oude mensen: er zit echt veel jeugd. Dat doet mij goed.’

Maar de specifieke invulling van zijn programma’s maakt Nieuwkoop een opvallende verschijning in de muziekwereld. Want tijdens zijn concerten klinkt geen seconde muziek van grote componisten. Met bijvoorbeeld de grote Bach kan Nieuwkoop niets. ‘Technisch zit zijn muziek heel knap in elkaar hoor, maar als ik zijn muziek hoor, hoop ik al snel dat het ophoudt.’

Bovendien heeft hij nooit noten leren lezen. Bijna alles wat hij op zulke zangavonden op het orgel speelt, komt uit zijn eigen hoofd op. En dat zijn psalmen: duizenden jaren oude tempelliederen uit de Bijbel. Op rijm gezet met melodieën uit de 16de eeuw, destijds een initiatief van de Frans-Zwitserse theoloog Calvijn. Nog elke zondag zingen Nederlandse calvinisten de psalmen op deze melodieën.

Tijdens Andrés concerten luistert het opeengepakte publiek – meestal zo tussen de 1100 en 1800 mensen, afhankelijk van de kerk – vol overgave naar zijn levendige improvisaties op zo’n psalmmelodie. Zodra Nieuwkoop de eigenlijke psalm gaat spelen, zingt iedereen mee. Opmerkelijk langzaam en uit volle borst. Het brengt een machtig geluid voort, dat tot ver in de omtrek van zo’n godsgebouw te horen moet zijn.

Emoties

In reacties op zijn YouTube-filmpjes leggen luisteraars uit wat hen zo aanspreekt. ‘André laat je nadenken over wat je zingt. En met zijn voorspel eert hij de God van Israël, zo vrolijk!’, schrijft bijvoorbeeld Jaap-Jan Speksnijder over psalm 1 in de Sint-Maartenskerk van Zaltbommel. En bij een opname vanuit de Bovenkerk in Kampen, waarop psalm 136 klinkt, jubelt ene Jan Mulder: ‘Jouw warme orgelspel  en de 1000 mensenstemmen verheffen deze toch al mooie psalm tot hemelse muziek.’ De enkeling die minder positief schrijft, krijgt van liefhebbers verontwaardigde reacties.

Juist zijn keuze voor samenzangavonden met berijmde psalmen hangt direct samen met Nieuwkoops levensovertuiging. Want met zijn orgelspel wil hij graag de Bijbel laten spreken. ‘Hierbij moet het ook mijn bedoeling zijn om God te eren’, voegt hij eraan toe. Hij zegt het behoedzaam. Want of hij dit altijd zo oprecht doet, durft de organist niet zeker te stellen. ‘De ene keer wel, de andere keer niet.’ Hij valt stil. ‘Ik praat liever niet over zulke persoonlijke dingen. Ik vind het lastig om in mijn binnenste te laten kijken.’

In plaats hiervan vertolkt hij zijn innerlijk veel liever op zijn geliefde muziekinstrument. ‘Emoties kan ik niet altijd goed vertellen, maar op het orgel kan ik ze eruit smijten.’ Zoals toen het nieuws over de gezonken Cardium en de dood van zijn collega hem begin maart bereikte. ‘Toen heb ik urenlang psalmen gespeeld die aansloten bij die gebeurtenis en mijn gevoel van dat moment.’

Urk

Eind november had André nog zo’n moment waarop hij de klavieren van een pijporgel nodig had om zich te uiten. Het filmpje dat hij er later van deelde, trok grote aandacht. Bij het schrijven van dit artikel was het ruim 26.000 keer bekeken. Achter het orgel van de Sint-Maartenskerk van Zaltbommel, de bakermat van Andrés zangavonden, waar ze sinds 2011 tot een succes uitgroeiden.

Op de video zie je de organist deze keer geen psalm spelen, maar een christelijk lied: O eeuwige Vader, sterk in macht / Wiens arm betoomt der baren kracht / de wijst de grond’looz’ oceaan / de hem gestelde perken aan / o, wil verhoren onze beê / voor hen, die zijn in nood op zee.

Hij vertolkte er zijn zielenroerselen over de toen nog vermiste Urkers Jochem Foppen (41) en Hendrik Jan de Vries (27) van de UK-165 mee. Hun kotter verdween in zwaar weer onder de golven van de Noordzee. André: ‘Natuurlijk weet ik dat er dagelijks ongelukken op de weg gebeuren. Toch deed dit veel meer met mij. Door wat er met de Cardium is gebeurd, misschien. Verder ben ik dit jaar tijdens mijn opleiding bij de marine ook veel op zee geweest. Hierdoor kan ik mij hun situatie goed voorstellen.’

Rouwdienst

Daarbovenop kwam een berichtje van Hendrik Jans vader. Hij schreef Nieuwkoop dat zijn zoon vaak op diens psalmzangavonden was geweest. De zoektocht naar de lichamen was toen nog in volle gang. André: ‘Hierdoor kwam het helemaal dichtbij. Ik voelde zoveel emoties, dat ik er even mee naar het orgel moest gaan.’ Achteraf deelde hij het filmpje via Twitter. Als een soort boodschap aan alle betrokkenen. ‘Gezien de reacties erop hebben veel mensen gevoeld wat ik ermee wilde zeggen.’

André raakte daarna nog sterker bij de droevige situatie betrokken: tijdens de massaal door Urkers bezochte rouwdienst van Hendrik Jan bespeelde hij 6 december het orgel van de Maranathakerk. Hij deed dit op verzoek van de rouwende familie. ‘Vooraf ben ik een avond bij ze op bezoek geweest. Dan zie je met eigen ogen het leed. Zijn ouders, zijn broers en zussen die hem nu moeten missen…’ Ook de weduwe van Jochem Foppen kwam samen met haar 13-jarige zoon langs. André: ‘Zij moeten óók verder zonder man en vader. Ja, dat raakt me.’

De rouwdienst zelf maakte eveneens diepe indruk. ‘Tegelijkertijd vond ik het mooi dat ik hier een bijdrage aan mocht leveren. Zo kon ik iets voor de familie doen.’

Binnenvaart

Of varenden zich extra door zijn spel aangetrokken voelen door Nieuwkoops relatie met het water, kan hij niet zeggen. ‘Er zijn best veel schippers die mijn concerten mooi vinden, maar ik geloof niet dat het speciaal varende mensen zijn die ernaartoe komen.’

Andersom ervaart hij in elk geval wél een sterke betrokkenheid. Op CD-opnames van eigen improvisaties zonder samenzang, die hij op zijn eigen website verkoopt, prijken veel christelijke liederen over het water. Ze leveren orgelstukken op waarin André onder meer loeiende orkanen nabootst. Zoals in improvisaties over ‘Ruwe stormen mogen woeden’, ‘’t Scheepje onder Jezus’ hoede’, ‘Ziet in blinde razernij’ en ‘Zij die de zee bevaren’.

Zijn relatie met de binnen- en zeevaart zal altijd blijven, weet Nieuwkoop. ‘Ik ben geboren in Werkendam, mijn moeder was een schippersdochter en ik logeerde in vakanties vaak op het binnenvaartschip van mijn opa en oma Van Weelden.’

Dat zijn vader vrachtwagenchauffeur werd, weerhield André er niet van om zich op zijn 17de bij het Scheepvaart en Transport College in Rotterdam aan te melden. ‘Voor de toenmalige BBL-opleiding Stuurman/schipper binnenvaart, dus ik zat al snel wekenlang op het water. Later ben ik als schipper op de Cardium terechtgekomen.’

Marsmuziek

Tien jaar later, nu ruim een jaar geleden, besloot hij buitengaats te gaan. ‘Ik wilde marine-officier worden.’ Ook in de marinewereld promootte hij graag het orgel. Op Twitter deelde hij daarom ineens filmpjes van eigen orgelspel waarop geen statig psalmgezang, maar vrolijke marsmuziek klonk. Geïnspireerd op wat hij marinierskapellen hoorde spelen. ‘Zulke muziek vind ik gaaf, en op een orgel kan dat óók prima.’ Zo kon hij het instrument op een andere manier laten horen, aan mensen die er niet zo vaak mee in aanraking kwamen. ‘Op psalmzangavonden speel ik zoiets eigenlijk nooit. Hoewel, ik hoor weleens dat mijn orgelspel behoorlijk hip kan klinken.’

Massale samenzang Psalm 1 vers 1 en 2 in de Sint Maartenskerk te Zaltbommel (Opname van een psalmzangavond op 12 mei 2018).

Inmiddels heeft Nieuwkoop de Koninklijke Marine toch vaarwel gezegd. Hij kiest komend jaar voor een baan op het land. Maar het water laat hem niet los. ‘Ik los nog weleens af voor vrienden op een 110-meter droge-ladingschip. Dat vind ik prachtig om een paar dagen te doen. Maar werken op de wal  trekt mij voor de langere termijn meer.’

Goed doel

Zijn vaarpapieren blijft hij niettemin up-to-date houden. ‘Afgelopen zomer heb ik bijvoorbeeld een herhalingscursus ADN gevolgd. Mijn ervaring van de afgelopen jaren wil ik niet overboord zetten; het is altijd goed om ergens op te kunnen terugvallen. En als iemand een beroep op mij doet, wil ik best nog wel eens varen.’

Met het houden van de psalmzangavonden zal hij overigens nooit zijn brood gaan verdienen. Zijn vergoeding houdt hij bewust laag. ‘Ik wil geen entreeprijs voor mijn concerten vragen. Het moet voor gezinnen leuk zijn om ernaartoe te komen en achteraf nog geld te hebben voor een frietje.’

Heel soms staat er toch een kassa bij de ingang, zoals in Dordrecht en 4 januari in de Laurenskerk. Maar dat zijn uitzonderingen. Doordat bedrijven de zangavonden sponsoren, lukt het meestal om de kosten te dekken. ‘De opbrengst van de vaste collecte tijdens mijn concerten kan hierdoor bijna altijd naar een goed doel.’

Zijn muzikale voorbereidingen van zo’n avond en het organiseren ervan kosten hem veel tijd, geeft André toe. ‘Maar als ik dan de kerk weer zie volstromen en zo ontzettend veel mensen met mijn orgelspel mee hoor zingen, geeft mij dat veel voldoening. Zo’n massale samenzang klinkt gewoon heel mooi.’