• Don Elsman strijdt op vele fronten

Zijn naam is Don Elsman (63). Regelmatig doet hij van zich spreken. Recentelijk was dat bijvoorbeeld in de ‘zalmaffaire‘ van september vorig jaar, toen via het Nederlandse zalm- en palingbedrijf Foppen zalm met ziekteverwekkers bleek te zijn verspreid. Niemand kocht die vis meer en bij zalmrestaurant ‘t Oude Veerhuis aan de Maas in Heerewaarden liep het aantal bezoekers dramatisch terug; de omzet kelderde 80%.

‘En onze zalm komt helemáál niet van dat bewuste bedrijf. Wij werken met wilde zalm, rechtstreeks uit Ierland en Schotland. Maar sinds die zalmcrisis ben ik ineens een BN’er, Bekende Nederlander geworden’, zegt Elsman. ‘Nederlandse omroepen liepen hier de deur plat. Gevolg was wel dat ik toen zoveel reserveringen kreeg, dat ik weer mensen moest teleurstellen.’

Aan een tafeltje in dat restaurant, dat hij met zijn partner Miriam voor een groot deel zelf heeft gerestaureerd, wil hij zijn verhaal over het klimmen in hoge bomen wel doen. Hij zorgde zeer onlangs voor een unicum bij het Tuchtcollege voor de Scheepvaart in Amsterdam. Hij was de eerste zeevarende die een klacht indiende over een collega. Het betrof een klacht over zijns inziens slecht zeemanschap van zijn kapitein Arjan V. tijdens een berging van een op drift geraakt koopvaardijschip op de Noordzee door de zeesleper Tempest van ITC Management. Het college achtte de klacht ongegrond. De klager gaat nu in hoger beroep. Dat is ook voor het eerst.

Schettino

Elsman zegt zijn reden te hebben om het er niet bij te laten zitten. ‘Als ik als zeevarende op dat gekapseisde Italiaanse cruiseschip Costa Concordia had gezeten en ik had gemerkt dat die kapitein Schettino was afgeweken van de veilige koers, dan had ik er óók wat van gezegd. Toen ik het verhaal van de ramp las, was mijn mening: hier had een van de officieren zijn verantwoordelijkheid moeten nemen. Het ging een aantal keren goed, dat dicht langs dat eilandje varen. Tot het fout ging.

Officieren, vindt hij, hebben ook hun verantwoordelijkheid. En daarom gaat hij met zijn zaak in hoger beroep bij het College voor Beroep van het Bedrijfsleven in Den Haag.

Nog even in het kort de zaak waarom het gaat: in november 2010 voer de sleepboot Tempest uit om het op drift geraakte Panamese koopvaardijschip Western te bergen en IJmuiden binnen te brengen. Wat ook lukte, bij windkracht 7-8 en een golfhoogte tot zes meter. De hwtk had echter nogal wat bedenkingen over het door kapitein Arjan V. gevoerde beleid.

‘Ten eerste was de kapitein in mijn ogen – en ik vaar al sinds mijn jongenstijd – onervaren en niet bereid of in staat met de bemanning te communiceren. Het was zijn eerste reis met de Tempest. Ik heb daarna nog een keer met hem op de Tempest gevaren; zelfde verhaal.’

Behalve over het benaderen van het koopvaardijschip via lij- of loefzijde (het tweede gebeurde) kwam tijdens de openbare zitting van het tuchtcollege ook het lijnwerptoestel ter sprake. Dit was niet gebruikt. Er werd vastgemaakt via het gooien van een keesje vanaf de sleepboot.

Twee getuigen-deskundigen zagen het lijnwerptoestel als laatste middel om verbinding te maken, één vond het zelfs een zeer gevaarlijk werktuig, maar daar is Elsman het niet mee eens. ‘Het is een veiligheidsmiddel om bij bepaalde weersomstandigheden zonder risico voor de bemanning en het schip vast te maken, zonder kans op aanvaring. Wij kwamen nu een keer gevaarlijk dicht bij de bulbsteven van de Western.’

Raad van State

Opvallend was wel dat hij zeer positief verslag deed van deze operatie in Weekblad Schuttevaer: ‘Staaltje Hollands Glorie’. Hij verklaart dat achteraf als een aardigheidje voor de maatschappij waar hij al ruim vier jaar werkte. Maar het deed volgens hem niets af aan zijn bezwaren tegen de kapitein. Die hij ook kenbaar maakte aan de maatschappij, die de affaire echter ziet als een arbeidsconflict.

Elsman is er niet meer in dienst, maar peinst wel weer over werk op zee als het hoger beroep achter de rug is. En hopelijk is dan nóg een affaire afgerond, waardoor hij eindelijk zijn voetveer tussen tussen Lith en Heerewaarden over de Maas kan laten varen. ‘Dat levert het dorp zo’n 20.000 recreanten op’, zegt hij, ‘afgaand op het aantal fietsers en lopers dat het andere pontje hier, Heerewaarden-Varik, jaarlijks overzet over de Waal.’

Het ging mis met zijn plannen doordat de naastgelegen scheepswerf Sepers een dam sloeg voor de oude veerstoep van het Oude Veerhuis en het terrein ophoogde om een parkeer/rangeerterrein te maken. Elsman procedeerde ertegen tot aan de Raad van State, ook tegen de grote hallen die het bedrijf liet verrijzen aan de Maas, plus een illegale steiger (uitspraak Raad van State) die volgens Elsman de recreatievaart belemmert. Bepaald geen toeristische attracties, vond Elsman. En velen uit Heerewaarden met hem. De uitspraak viel uit in zijn voordeel, vindt hij. Dat was in 2008. Hij overlegt nu weer met de gemeente Maasdriel over een nieuwe veerstoep.

Een dag na ons gesprek komt een derde zaak aan het licht. Elsman heeft dan zojuist de schriftelijke uitspraak ontvangen van het College voor de Rechten van de Mens, dat hem (63 dus) in het gelijk stelt inzake een klacht aan het adres van Holwerda Shipmanagement over leeftijdsdiscriminatie bij zijn sollicitatie naar de functie van hwtk.

Internaat

Elsman is zijn loopbaan in de zeevaart begonnen als Rotterdamse jongen op de zeevaartschool met internaat Admiraal Van Kinsbergen in Groningen, waarvandaan velen naar de tankers van Shell vertrokken, als leerling. Zo ook Elsman, die uiteindelijk opklom naar wtk en hwtk. Af en toe ging hij een paar jaar aan de wal. Zo bestierde hij een gezinsvervangend tehuis, waarna hij op cursus ging om een restaurant te leren managen. Van de restaurant-keukens ging hij weer terug naar de koopvaardij. Deze keer om voor een Belgische maatschappij voedseltransporten naar Ethiopië te varen. ‘Dat had te maken met die acties van zanger Bob Geldof. Die heb ik daar nog ontmoet.’

Rainbow Warrior

‘Daarna kwam de sleepvaart. Ik heb gevaren op de IJsland, de Ierland, de Groenland, de Goliath. Ook een opleiding koeltechniek gevolgd, voor Nederlandse koel-vriesschepen. Tussendoor nog even een restaurant gehad en toen heb ik op de Rainbow Warrior een jaar voor Greenpeace gevaren. We voerden actie bij dat atoomatol Mururoa in Frans Polynesië en ik heb daarvoor nog in de bak gezeten. Ook nog door Straat Magelhaen gevaren met die driemaster, dat was me wat.
‘Ik heb ook op een sleepboot voor een Libische olieterminal gevaren, van de familie Khadaffi natuurlijk. Op die boot werd trouwens geregeld met een lijnwerptoestel gewerkt. Maar na twee jaar woestijn had ik het daar wel gezien. Ik zocht werk aan de wal voor in de winter. En ik heb het Oude Veerhuis gekocht.’

Hij maakt zich klaar voor zijn volgende afspraak en stapt in zijn rode jeep. Op naar het gemeentehuis. Hij is benieuwd.