• Patstelling bij vergunningverlening blokkeert inzet

• ‘Belgische overheid pakt het pragmatischer aan’

• ‘Niet doorpakken leidt tot meer ontgassingen in Nederland’

Door Hans Heynen 

Hij wordt daarin gesteund door de European Vapour Recovery Association (Evra), een 10 leden tellende branchevereniging van op ontgassingsgebied actieve Nederlandse en Belgische bedrijven. Cogels: ‘Probleem is dat er in Nederland moeizaam vergunningen worden afgegeven voor de apparatuur zelf en voor locaties waar ze kunnen worden ingezet. De eisen waaraan de installatie en de locatie moeten voldoen zijn zo streng dat het zeer moeilijk is daaraan te voldoen. Het Havenbedrijf Rotterdam wil wel meewerken aan een start, maar om te kunnen beginnen met ontgassen heb ik ook toestemming van omgevingsdiensten nodig.

Die krijg ik pas als ik metingen van een geaccrediteerd bedrijf overhandig die de goede werking aantonen. Maar zonder dampen kan ik geen metingen doen. Het is een kip of ei-verhaal. Daarbij komt dat de overheid de door condensatie vloeibaar gemaakte vluchtige dampen aanmerkt als afval in plaats van ladingresten. Maar wij zijn geen afvalverwerker, wij zien de dampen als restlading en winnen die in een gesloten kringloop terug.’

Momenteel kunnen tankers in Nederland daarom alleen ontgassen bij de terminal van afvalverwerker ATM in Moerdijk, waar men de dampen verbrandt.

Pragmatische Belgen

In België werkt de overheid wel actief mee aan het ontgassen en gaat men met het verlenen van de vergunningen wat pragmatischer te werk. In de Antwerpse haven is vrij ontgassen volledig verboden en bieden zes erkende bedrijven ontgassingsdiensten aan, waaronder MTD Maritime Services & Port Reception Facility, dat samenwerkt met Burando. Die laatste verplaatste om die reden haar ontgassingsinstallatie ruim een jaar geleden van Rotterdam naar Antwerpen.

‘De Havenkapitein van die stad ziet liever dat de installaties minimaal 75% van de giftige dampen verwerken, dan ze voor 100% in de atmosfeer terecht te laten komen. Helaas gebeurt dat, na een daling vorig jaar, nu weer veel meer. Omdat Nederland niet handhaaft, worden tankers vanuit Antwerpen de Westerschelde opgestuurd om te ventileren. Dat scheelt de verlader 4000 euro ontgassingskosten. Tankers uit Duitsland, waar ook een ontgassingsverbod geldt, doen hetzelfde tussen Lobith en Pannerden. Het niet doorpakken van overheden en omgevingsdiensten leidt dus tot een toename van het aantal ontgassingen in Nederland en de daaraan verbonden risico’s voor de gezondheid en veiligheid van bemanningen en omwonenden.’

Werkloze installatie

Mariflex heeft inmiddels meer dan 10 jaar een werkloze ontgassingsinstallatie staan aan de Zevenmanshaven in Maassluis, inclusief een voor schepen tot 140 meter geschikte steiger. ‘Dit systeem wordt in de Verenigde Staten al 20 jaar gebruikt voor het ontgassen van tanks’, zegt Cogels. ‘We hebben het in Texas gekocht, waar men op milieugebied echt niet makkelijk is. Vervolgens hebben we het aan de strenge Europese veiligheidsregels aangepast. De aandrijving is nu hydraulisch, zodat het systeem explosieveilig is. Ook hebben we de werking zo verbeterd dat er nauwelijks restdampen in de atmosfeer kunnen komen. Ik heb hier dik twee miljoen euro in zitten.

‘Ook andere Evra-leden hebben grote investeringen gedaan in ontgassingsinstallaties. Behalve de ATM zijn er zeker vier bedrijven met kant en klare installaties. De overheid vindt dat die eerst uitgebreid beproefd moeten worden, om te bewijzen dat alles goed werkt. Maar ik ben hier al 15 jaar mee bezig. Ik wil best certificeren om te bewijzen dat we aan de eisen voldoen, maar dan moeten die eisen wel duidelijk vastliggen. Dan kan ik zo nodig iets aanpassen. Ik heb tijdens een test zelfs 4 PPM uitstoot gehaald. Dat is ruim boven de 99% terugwinning.

‘Maar daarop wil ik niet certificeren. Wanneer ik er dan een keer boven zit ben ik de klos. Ik certificeer liever op ontgassen tot onder 10% LEL. Dan win je al een groot deel van de vluchtige koolwaterstoffen terug, of zet men ze met een ander type installatie door verbranding om in energie. Nu vliegen ze voor 100% de lucht in. Via een 5 of 10 jarenplan kun je altijd nog stapsgewijs verder gaan. De overheid moet eens praktisch gaan denken. Ik woon zelf op Tholen, een dunbevolkt gebied. Daar mogen schepen nu van de minister ontgassen. Kunnen wij op Tholen de bulten krijgen, witheet word ik daarvan.’

Omgevingsdiensten

Onder druk van de publieke aandacht en de vele klachten over het ontgassen, lijkt er beweging te komen in de bereidheid van omgevingsdiensten om mee te werken aan praktijkproeven met de installaties. Zo beginnen er binnenkort proeven met drie verschillende ontgassingsinstallaties aan de Westerschelde door Evra-leden en werken andere Evra-leden aan het verkrijgen van toestemming voor zulke proeven elders.

Zo werkt het

In de ontgassingsinstallatie van Mariflex condenseren de verdampte ladingresten (Vluchtige Organische Componenten of VOC) stapsgewijs en in een gesloten kringloop.

Een ventilator zuigt het damp/luchtmengsel uit de ladingtank. Het mengsel stroomt dan eerst door één van de twee koelers. Die worden om en om gebruikt om bevriezing te voorkomen. In de koeler condenseert een deel van de dampvormige componenten en vloeit dan via een afvoer naar de verzameltank. Vervolgens stroomt het koude damp/luchtmengsel door een coalescer, dat is een condensatievat met een labyrint van RVS-krullen. Die zorgen voor een groot oppervlak waarop dampen kunnen condenseren. Ook dat condensaat stroomt naar de verzameltank.

Vervolgens stroomt het damp/luchtmengsel door een leiding met een vloeibare stikstof-douche. De verdampende stikstof zorgt voor zoveel koude dat het grootste deel van de nog aanwezige dampen condenseert en via de afvoer naar de verzameltank stroomt. Daarna stroomt het ijskoude damp/luchtmengsel door een cycloon waar nog meer overgebleven ladingresten uit de tanklucht worden geslingerd. Tenslotte stroomt de, dan vrijwel volledig gereinigde tanklucht, via een warmtewisselaar terug naar de ladingtank. Het opwarmen tot zo’n 20 graden voorkomt dat het damp/luchtmengsel in de tank zelf condenseert.

Kringloop

Op deze wijze circuleert het mengsel een aantal uren en wordt het steeds schoner. Wanneer de hoeveelheid VOC-dampen bij het verlaten van de ontgassingsinstallatie ver genoeg is gedaald (< 300 Mg/m3) stopt het circuleren. Dan mag de tanklucht, eventueel via een koolstof- of ander filter, direct ‘end of pipe’ naar buiten stromen en stroomt schone lucht (of stikstof) de tank in. Dan daalt de hoeveelheid restdamp sneller tot onder 10% LEL (Lower Explosion Limit), waarna de luiken van het schip kunnen worden geopend voor ventilatie.

‘Een ontgassingsinstallatie is eigenlijk het omgekeerde van een kraker uit een raffinaderij’, zegt directeur Ruud Cogels van Mariflex. ‘In plaats van olie te verhitten en stapsgewijs te laten verdampen om de fracties te scheiden, koelen we verdampte koolwaterstoffen af tot ze vloeibaar worden. Uit een 110-meter tanker win je zo wel 800 liter bruikbare lading terug. Dat past in het kringloopdenken.’

Acht uur ontgassen

Het ontgassen van een 85-meter tanker duurt ongeveer acht uur en kost rond 4000 euro. Volgens het in 2015 door de CCR ingestelde Europees Comité voor de Opstelling van Standaarden in de Binnenvaart (Cesni) moeten de kosten van het ontgassen (opruimen van ladingresten) worden gedragen door de ladingeigenaar.