Omdat de kosten door meerdere oorzaken leken te stijgen, hebben Friesland en Infrastructuur en Waterstaat onderzoek laten doen naar een viertal scenario’s. Daaruit blijkt dat de kosten van de verruiming, die waren begroot op 208 miljoen euro, zullen oplopen tot 381 of 461 miljoen euro, afhankelijk van het scenario. ‘Er is inderdaad sprake van een forse toename van de kosten’, schrijft Madlener in antwoord op Kamervragen. De kostenstijging is volgens de minister het gevolg van een realistischer raming, een beter in beeld van de risico’s en hogere arbeids- en materiaalkosten.
Van de begrote 208 miljoen euro zou het Rijk 129 miljoen euro bijdragen, regionale overheden 62 miljoen en marktpartijen 26,5 miljoen. Er is tussen de partijen afgesproken dat het project wordt uitgevoerd voor rekening en risico van de provincie. ‘Het is niet realistisch dat – gezien de oorzaak van de kostenstijging – de provincie de kostenstijging eenzijdig bij het Rijk neerlegt’, schrijft Madlener. Volgens de minister is een onrealistisch beeld ontstaan doordat de provincie reguliere eisen niet in de raming heeft meegenomen. ‘In het overleg met de gedeputeerde is aangegeven dat, als de regio ervoor kiest het project te willen realiseren, IenW eerst een substantiĆ«le bijdrage van de regionale overheden verwacht voor de geconstateerde kostenstijging.’
Eerdere problemen financiering
De financiering van de verruiming van de sluis kwam in 2023, na acht jaar onderhandelen, rond. Van de regionale overheden zou de provincie Friesland het meest bijdragen, 19, 5 miljoen euro. De provincie Overijssel betaalt 2,25 miljoen euro. De gemeenten Zwolle, Kampen en Meppel hebben samen 750.000 euro toegezegd. Urk betaalt 500.000 euro en de provincie Flevoland 2,5 miljoen.
Het bedrijfsleven zou 26,5 miljoen euro inleggen, die de provincie Friesland ging voorschieten. Hoeveel bedrijven moesten bijleggen was naar rato, daarover waren de bedrijven en de provincie het eens. Maar een dag voor het ondertekenen van het document trokken een aantal bedrijven zich terug. Een maand later werden de provincie en het bedrijfsleven het toch eens.
Verzilting
Ook de al eerder ontdekte verzilting van het IJsselmeer zorgt voor een extra kostenstijging. Het zouter worden van het IJsselmeer is nu al een probleem en wordt groter door verruiming van de sluis. Tegenmaatregelen vergen mogelijk een investering van 114 miljoen euro, 31 miljoen meer dan waarop eerder was gerekend. Op het moment van ondertekening van de contracten was onvoldoende in beeld hoe groot het verziltingsprobleem was, schrijft de minister.
De verbreding en verdieping van de sluis bij Kornwerderzand biedt met name Friese scheepsbouwers, Port of Zwolle en Urker bedrijven kansen voor schaalvergroting. De sluis blijft 150 meter lang, maar gaat in breedte van 14 naar 25 meter en laat schepen toe met een maximale diepgang van 4,70 meter. Directeur Sijbrand de Vries, directeur van scheepsbouwbedrijf De Vries in Makkum, zegt tegen Omroep Fryslan: ‘Ik kon mijn ogen niet geloven, ik was even sprakeloos. We zijn nu al ruim 10 jaar bezig met die nieuwe sluis. Iedere keer is er toch weer hoop en lijkt het te gaan gebeuren.’ De scheepsbouwer was juist bezig met plannen voor een tweede dok om bredere schepen te gaan bouwen.
25 jaar vertraging
Voor hoeveel vertraging de nieuwe problemen gaan zorgen, is nog onduidelijk. Madlener lijkt echter extra druk op het proces te leggen. De bruggen in de A7 bij Kornwerderzand zijn dringend aan vervanging en maakten deel uit van het totale project. Mocht worden besloten af te zien van de sluisverruiming, dan overweegt Madlener de bruggen zonder de benodigde aanpassingen te vernieuwen. ‘Dan kunnen ze nog worden meegewogen in de lopende aanbesteding voor vervanging van de bruggen in Den Oever, even verderop.’
Madlener wijst op de keerzijde van die keuze. ‘Dan ligt een sluisverbreding de eerste 25 jaar niet in de rede.’