Column

Zware Kees: De Schans

Op mijn huurfiets rijd ik over zeedijk De Rede vanaf de veerboot van Texel naar Oudeschild. Windje in mijn rug, fototoestel klaar, want ik ben van plan museum Kaap Skil te bezoeken. Daar zal ik alles te weten gaan komen over hoe, lang geleden, de VOC-schepen zich verzamelden op de rede van Texel om, bij gunstige wind, af te varen naar Indië. 

Hoe vaak heb ik al niet gehoord of gelezen over de schepen die hier nog vers drinkwater innamen, nog wat verse proviand, voordat de lange, onzekere reis zou beginnen.

De zwaar bewaakte achtertuin van de Schans. Foto Kees Wiersum

Aangekomen in Oudeschild – ik heb nog op een coastertje gevaren met thuishaven Oudeschild – is het niet moeilijk het museum te vinden. Omdat het nog niet is geopend, besluit ik aan de overkant wat te gaan eten en drinken. Dan gaat de deur open en maak ik aanstalten om naar binnen te gaan. Mijn museumkaart in mijn hand. Maar een vriendelijke doch zeer besliste vrouw verspert mij de weg. ‘Nee, nee, het museum is niet open op maandag!’

‘Das Museum ist Montags geschlossen!’, voegt ze er nog aan toe, want het toeristenseizoen is kennelijk begonnen.

Teleurgesteld fiets ik even later naar Den Burg. Nadat ik nog tevergeefs heb geprobeerd tóch binnen te komen door te beweren dat ik helemaal uit Maastricht ben gekomen, juist voor dit museum. Onderweg kom ik een bordje tegen. ‘De Schans’, lees ik. 

Dáár wil ik heen, besluit ik, kan ik toch nog wat van de geschiedenis van de Reede van Texel opsnuiven. Want al in 1574 liet Willem van Oranje dit fort aanleggen om de op de rede liggende schepen te beschermen. 

Een informatiebordje laat me geruststellend weten dat ‘de (zee)dijk toen veel lager was, zodat de manschappen op het fort ruim zicht hadden over de Reede’. Gelukkig maar.

Nu is de dijk aanzienlijk hoger en wanneer je de plattegrond van het fort bekijkt, kun je zien dat zeker de helft van het fort is verdwenen. De vijfhoekige ster, die het fort oorspronkelijk was, mist grotendeels de zuidelijke drie bastions.

Na de Napoleontische tijd werd het fort steeds onbelangrijker en verwaarloosde snel. Stenen werden gekaapt om er huizen in Oudeschild van te bouwen en de drie zuidelijke bastions werden afgegraven om een andere vijand te weren: de zee. De dijken werden met de grond van de bastions opgehoogd. 

Nu staat aan de zuidkant van het fort een woonhuis. Gemoedelijk, met een moestuin. Wanneer je het geheel in ogenschouw neemt vanaf de zeedijk lijkt het alsof de bewoner zijn moestuin wel heel overdreven heeft beschermd… 

Lees ook:

Zware Kees: Hellende dekken

Zware Kees: Groot, groter, grootst