De Harlingse wethouder liet zich eerder niet uit over de kwestie Boontjes, maar voelt zich nu met tegenzin geroepen tot een ferme stellingname. ‘We gaan terug naar de strijd van vroeger. Toen dit soort zaken voor de rechter werden uitgevochten. Dat moeten we niet willen, we moeten elkaar vasthouden.’
Maar dat vasthouden wordt nu wel heel moeilijk, stelt Schoute. ‘Wij hebben geen brief naar de Tweede Kamer gestuurd.’ Hij doelt op de brief van de Waddenvereniging met een oproep het extra baggerwerk in de Boontjes onmiddellijk te staken, vanwege de negatieve ecologische gevolgen voor de Waddenzee. De natuurorganisatie onderbouwt dit standpunt met verschillende rapporten. ‘Wij vonden het van belang dat de Kamer hierover goed wordt geïnformeerd’, zegt Ester Kuppen van de Waddenvereniging.
Drempel verwijderd
De Boontjes wordt sinds 2012 op NAP -3,80 meter gehouden, als onderdeel van een proef. De vaardiepte was daarvoor NAP -2,80 meter. Er werd hiervoor een drempel verwijderd. Verwachting was, dat amper extra onderhoudsbaggerwerk nodig zou zijn. Die verwachting kwam niet uit. Sterker nog, Rijkswaterstaat moest flink aan de bak. ‘De moeilijkheid van het baggeren zit erin dat dit deel van de Waddenzee steeds ondieper wordt. Door de Afsluitdijk is dit stuk van het Wad nog steeds op zoek naar een nieuwe balans’, vertelt een woordvoerder van Rijkswaterstaat.
‘De Waddenzee is boven alles een natuurgebied,
eentje van Werelderfgoed-niveau’
Het gevolg is dat niet de afgesproken 20.000 kubieke meter per jaar wordt gebaggerd, maar het tienvoudige daarvan. In 2019 was er zelfs een uitschieter naar 364.000 kubieke meter. Zeer tegen de zin van de Waddenvereniging. ‘Baggeren is slecht voor de natuur. De bodem wordt weggehaald en daarmee al het bodemleven. Zeker als dit zo regelmatig gebeurt, is er ook geen herstelmogelijkheid. Hetzelfde geldt voor de stortplek, waar steeds een nieuwe laag op komt’, zegt Kuppen. ‘En het vertroebelt de Waddenzee. Simpel gezegd is het hierdoor voor de dieren moeilijker om te zien.’
Werelderfgoed
Voor de Waddenvereniging kan er maar een ding gebeuren. ‘De Waddenzee is boven alles een natuurgebied, eentje van Werelderfgoed-niveau. Economisch medegebruik is goed, maar niet als dit ten koste gaat van de natuur. Terug naar NAP -2,80 meter is daarom de oplossing, ook al heeft dat negatieve consequenties voor de economie.’
De Waddenvereniging verwijst naar rapporten van Deltares, Arcadis en Witteveen+Bos. Laatstgenoemde schreef een maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA). Hierin werden drie scenario’s onderzocht. Terug naar -2,80, blijven op -3,80 of verder verdiepen naar 4,70 meter. De kosten van baggeren tegenover de baten van de specifieke vaardiepte, zoals vermeden wachttijden voor de scheepvaart, vermeden omvaartijden en behoud van werkgelegenheid. Terug naar -2,80 meter komt als beste optie uit deze analyse.
Maar, die MKBA is niet naar behoren uitgevoerd, zegt directeur Paul Pot van Port of Harlingen. ‘Dat is een landelijke MKBA, maar dat had regionaal moeten gebeuren. Want als een bedrijf uit Harlingen naar elders in Nederland vertrekt als gevolg van een dichtslibbende vaargeul, dan is dat landelijk geen verandering. Voor deze regio heeft het echter grote gevolgen.’
Net als Schoute ergert ook Pot zich aan de gang van zaken.
Op slot door strijd
Het valt ook de gedeputeerde van de provincie Friesland Avine Fokkens-Kelder (VVD) op dat het debat over de Waddenzee verhardt. ‘Niet alleen over de Boontjes, maar ook de visserij. Het wordt economie versus natuurbelang. Daar baal ik van. Ik ben van de natuur, maar het is ook een gebied waar mensen wonen, werken en recreëren. Het kan niet op slot komen te staan.’
Om alle belangen te dienen werd in 2018 het Pact van Marrum gesloten. Twaalf organisaties, waaronder de Waddenzeehavens Harlingen en Groningen, Vogelbescherming Nederland en de Waddenvereniging, zetten hun handtekening om zich gezamenlijk in te zetten voor ‘natuur en havens van wereldklasse’. Waar de Waddenvereniging zich gesteund voelt door de rapporten, houdt Harlingen vast aan dit pact. Want daarin is vastgelegd dat ‘de bereikbaarheid van havens gegarandeerd blijft op de huidige afmetingen’.
Huidige diepte heilig
Er moet wel worden gewerkt aan vermindering van de impact van baggeren, maar de huidige vaargeul-afmeting is heilig. NAP -3,80 meter dus, volgens de haven.
Onjuist, volgens de Waddenvereniging. ‘De huidige diepte is niet -3,80 meter, want dat is een pilotdiepte. De daadwerkelijke diepte is -2,80 meter’, zegt Kuppen.
Van een andere afspraak uit het pact, samenwerken, komt niets terecht. ‘We hebben het hier in het pact niet echt over gehad’, beseft Kuppen. ‘Daar is nog wel wat huiswerk te doen.’
Minister Harbers
Maar het lijkt moeilijk de partijen dichterbij bij elkaar te brengen. De Waddenvereniging houdt vast dat de natuur voorrang moet krijgen, terwijl de haven blijft wijzen op noodzakelijke economische bedrijvigheid.
Het geschil over de extra meter vaardiepte krijgt snel een nieuw hoofdstuk. Minister Harbers heeft aangekondigd dit jaar met de provincie Friesland en het Omgevingsberaad om tafel te gaan. Daarin wordt de pilot besproken, de rapporten, de verschillende bezwaren en de toekomstige vaardiepte. Tot dan zal de diepte van -3,80 meter worden gehandhaafd.
Lees ook: