‘Je wordt gedwongen om door te varen’, aldus een schipperse die beboet is en anoniem wil blijven. De schipperse vindt dat de politie bij controles de menselijke kant van het verhaal niet ziet. ‘De politie doet zijn werk en we weten allemaal dat je niet onderbemand mag varen of in de bloktijden. Maar bij zoveel sluizen is het ellende’, vertelt zij. ‘Kijk naar Terneuzen. Daar lig je soms uren te wachten. Je kunt zo niets meer plannen. Je weet nooit wanneer je aan de beurt bent bij de sluis. En dan zeggen ze: schipper, blijf maar liggen. Maar mijn kinderen zitten de hele week op het internaat en zijn blij dat ze op vrijdag hun ouders kunnen zien. Dan neem ik de gok om van boord te gaan om ze op te halen. En juist dan krijgen wij een boete.’
De schipperse vraagt zich af waarom deze nuances niet worden gezien door de politie. ‘Er werd op gehamerd dat de boete enorm kan oplopen. Dan denk ik: ik ben een moeder die haar kinderen ophaalt. Kun je dan niets door de vingers zien? Vooral omdat bij ons nooit sprake is van structurele onderbemanning.’
Nautisch politie-specialist John Nieuwenhuize zegt dat collega’s die aan boord stappen soortgelijke reacties van schippers krijgen. ‘Maar wij willen de schipperij waarschuwen, hen niet bestempelen als criminelen. Wij handhaven gewoon de regels om een veilige vaart te bewerkstelligen.’
Gedwongen overtredingen
De Algemeene Schippers Vereeniging (ASV) zegt zich totaal niet in het beeld van de politie te herkennen. ‘Onze voorzitster, Gerberdien le Sage, is vanochtend nog gecontroleerd en alles was 100% goed’, lacht woordvoerster Sunniva Fluitsma. ‘Natuurlijk weten wij dat er dingen fout gaan. Maar bijna iedereen in de sector zegt: “Wij maken weleens een overtreding, maar dat is gedwongen.” En als er door menselijke factoren weleens iets fout gaat en de politie handhaaft, dan is de boete meteen onredelijk hoog.’
Volgens de ASV is het probleem tweeledig. ‘De politie handhaaft in ieders belang. Daar hoor je ons niet over. Maar er zijn ook veel momenten dat de binnenvaart geen andere keuze heeft dan onderbemand te varen, of buiten de bloktijden. Kijk eens naar het ligplaatsbeleid dat werd vastgesteld in het Vaartijdenbesluit. Om de 30 kilometer of twee uur varen zou er een ligplaats moeten zijn. Die zijn er gewoon niet’, aldus Fluitsma. ‘Of je zit vast in een defecte sluis en daar lig je vier uur. Dan móet je daarna wel doorvaren, want de ontvanger wil ook zijn goederen.’
Minder kennis en kunde bij waterpolitie
De misstanden in de binnenvaart worden volgens de ASV, haar leden en veel schippers vooral veroorzaakt doordat veel dingen op het water niet functioneren. ‘En ook al functioneren de voorzieningen vanuit de overheid en Rijkswaterstaat niet, dan nog heb jij het gedaan. Daar zit de frictie hierin.’
‘Schippers kunnen hun boetes ook niet aanvechten bij een rechter, maar moeten dat doen bij de ILT. En wie oordeelt er over hen? Zijzelf. Ja, dan weet je wel welke kant het uitschiet.’
Volgens Fluitsma is de waterpolitie ook de waterpolitie niet meer. ‘Agenten hebben niet de juiste kennis en ervaring. Dan krijg je dat je naar de letter van de wet handhaaft.’
Nieuwe kwalificatie-eisen
Ook de nieuwe beroepskwalificatie-eisen in de binnenvaart zijn volgens de ASV problematisch. ‘Ze hebben de opleidingen zo bizar slecht veranderd. Voor de kwalificatie matroos moet je nu een tweejarig opleiding volgen. Dat is veel te lang. Dat werkt een personeelstekort in de hand.’
Dat de binnenvaart kampt met een personeelstekort, ziet Nieuwenhuize niet als reden de wet te overtreden. ‘Het is een keuze als je onderbemand doorvaart. Het gaat goed tot het niet goed meer gaat.’
Mensen aan boord
Maar volgens de politieman wordt bij controles wel degelijk rekening gehouden met de menselijke kant van het verhaal. ‘Wij houden rekening met de bedrijfsvoering. We kijken ook niet naar een stickertje dat loszit of een vergeten boekje. We kijken naar het complete plaatje.
‘En voor de schippers die het goed doen, is het fijn dat wij wel optreden tegen degenen die die het fout doen en incidenten kunnen veroorzaken’, concludeert Nieuwenhuize.
Fluitsma werpt tegen dat veel schippers zich toch niet als mens behandeld voelen door de politie. ‘Wij zijn ook mensen, wij willen ook niet van 5 uur ’s ochtends tot 11 uur ’s avonds doorvaren. Wij willen gewoon slapen. Maar wiens schuld is het dat we dat toch moeten doen? Niet die van ons, maar wij worden wel als schuldige neergezet.’
Reactie Koninklijke Binnenvaart Nederland
Rob Leussink, algemeen directeur Koninklijke Binnenvaart Nederland, laat weten: ‘Koninklijke Binnenvaart Nederland (KBN) onderstreept het belang van het voldoen aan wet- en regelgeving. Goede wetgeving draagt bij aan een level playing field (gelijke marktomstandigheden) en bovendien aan een gezond en veilig werkklimmaat binnen de sector.
‘Geconstateerde overtredingen dienen altijd in het licht gezien te worden van de context, waarin deze plaatsvinden. Onze leden doen elke dag hun uiterste best om goederen veilig en op tijd van A naar B te vervoeren. Zij spelen hierbij een cruciale rol in de logistieke keten. Hierbij worden zij regelmatig geconfronteerd met factoren waar zij niet altijd invloed op hebben. Hierbij kan gedacht worden aan een tekort aan ligplaatsen, onverwachte sperringen en lange wachttijden door o.a. achterstallig onderhoud aan sluizen en kunstwerken. Omstandigheden die het niet altijd makkelijk maken om te voldoen aan de geldende vereisten. KBN trekt de geconstateerde feiten niet in twijfel, maar roept alle belanghebbenden op om naar dieperliggende systemische oorzaken van die overtredingen te kijken.
‘De link die in het betreffende artikel gemaakt wordt tussen deze overtredingen en een toename van incidenten is opmerkelijk. Hierover gaan we graag in gesprek met de betreffende instantie, dit ook in het licht van door Rijkswaterstaat geregistreerde scheepsongevallen. Het aantal (ernstige) scheepsongevallen is namelijk in 2021 gedaald t.o.v. andere jaren.
‘Voorzichtigheid is daarnaast geboden bij het benoemen van oorzaken in relatie tot voorgevallen incidenten.
Vanzelfsprekend deelt KBN de bevindingen uit het artikel met de achterban. Gezonde en veilige werkomstandigheden, betrouwbare infrastructuur en passende wet- en regelgeving zullen altijd hoog op de agenda staan binnen onze organisatie.
Lees ook: