Het WNF heeft in samenwerking met andere natuurorganisaties, zoals Ark Natuurontwikkeling en Staatsbosbeheer, een ontwerp gemaakt om de Waal toekomstbestendig te maken: Ruimte voor Levende Rivieren. Volgens dit plan moeten trekvissen veilig in de Waal kunnen zwemmen. ‘Laat ik beginnen met te zeggen dat de Waal een super belangrijke scheepvaartroute is en er moet veilig kunnen worden gevaren. Tegelijkertijd is het echter een onmisbare ecologische verbinding voor trekvissen. Trekvissen gaan vanuit de Noordzee richting de rivieren om zich voort te planten.’

De vissen hebben door verdroging van de natuur onvoldoende stromend water om te overleven. De afgelopen jaren ging de populatie volgens WNF met 93% achteruit. Daarom zou het Nederlandse waterbeheer beter moeten omgaan met de mariene ecologie. Daarin kunnen de binnenvaart en de natuurorganisaties elkaar steunen, aldus Melse. ‘We zien het WNF en de binnenvaart niet als tegenpolen, maar als twee groepen met dezelfde problemen: klimaatverandering en rivierbodemerosie.’

Bodemerosie is van alle tijden, maar door langdurige droogteperiodes is dit probleem de laatste jaren sterk verergerd. ‘Die lage waterstanden zijn een gevaar voor binnenschippers. Doordat harde delen van kunstwerken niet meeslijten met de rivierbedding, vormen die steeds hogere drempels, waar schepen op vast dreigen te lopen.’

Het plan voorziet in uitgebreide toepassing van meestromende nevengeulen, langsdammen en verlaging van zomerdijken. ‘Door de nevengeulen gaat straks 10% van het rivierwater stromen. Die nevengeulen lopen parallel aan de hoofdgeul, dit voorkomt dwarsstroming. De langsdammen versmallen de rivier iets. De waterstanden zullen hierdoor bij laag en gemiddeld water 10 tot 30 centimeter stijgen. Het idee achter het concept is, dat het water beter wordt verdeeld over het zomer- en winterbed. Je haalt daardoor de stroomsnelheid uit het water en de bodemerosie vermindert.’

En dat helpt ook schippers, want de vaardiepte blijft bij laag en gemiddeld water beter. ‘Zo zijn nautische en natuurbelangen dichterbij elkaar gebracht. Echt een win-win-ontwerp.’

Sceptisch

Koninklijke BLN-Schuttevaer en andere vaarweggebruikers zijn nu nog sceptisch over het plan van WNF. In april gaan scheepvaartdeskundigen van de natuurorganisatie, BLN-Schuttevaer en Rijkswaterstaat samen zitten om het plan van A tot Z door te akkeren. ‘Wat WNF heeft gedaan is alle gebruikers van de vaarwegen vragen wat hun randvoorwaarden zijn voor dit plan. Om zo de scheepvaart niet te schaden,’ legt Marleen Buitendijk uit. ‘Die voorwaarden zijn samen opgesteld en dat was een positieve samenwerking. Onze terughoudendheid komt omdat voor ons op dit moment nog niet duidelijk is wat de ongecontroleerde korte termijn gevolgen zijn voor de scheepvaart.’

De scheepvaart is met name bang voor aanzanding op plekken die al droog zijn. ‘Er is een sedimenttekort op de Waal en daar kan het plan positief op werken. Er ligt een morfologisch goed doordacht en gedetailleerd plan, maar voor veel delen van de Waal is nog onduidelijk wat de lokale gevolgen zijn op korte termijn.’ Over 1 belangrijk onderwerp zijn de twee organisaties het wel eens: de bodemerosie moet gestopt worden. ‘Maar wel op zo’n manier dat de Waal geen grillige, moeilijk bevaarbare rivier wordt met zandbanken en (nog) drogere overlopen,’ zegt Buitendijk. ‘Ik wil niet beweren dat dat met dit plan zo zou zijn, daar is het nog te vroeg voor. Alleen ruimtelijk is ons land ver ingedeeld, op een plek waar je een nevengeul zou willen plaatsen, bevindt zich misschien een stad, haven of dorp. Dan kan je de nevengeulen niet plaatsen op de plekken waar het voor de rivier het meest zinvol is. In het verleden hebben we vaak gezien dat het kunnen verkrijgen van de grond meer bepalend was bij de locatiekeuze voor een nevengeul, dan dat wat goed is voor het riviersysteem en dan heeft zo’n maatregel een averechts effect. Dit plan beoogt verbeteringen voor de bevaarbaarheid die samengaan met een positieve natuurontwikkeling, dat zou wel mooi zijn, toch? Als we straks het plan met alle deskundigen hebben besproken, wordt meer duidelijk en krijgen we ook een beter beeld.’

Ook Melse geeft toe dat het plan nog niet volledig is. ‘We willen weten wat de wensen zijn vanuit de binnenvaart. Als we met elkaar om de tafel gaan kunnen we het hebben over toekomstbestendige rivieren. Waarin de riviernatuur hersteld wordt, maar ook de veiligheid voor de binnenvaart vergroot. Ik wil benadrukken dat het ons echt om een win-win situatie gaat.’

Lees meer over laagwater:

‘Laagwatertarieven verstoren markt binnenvaart’

Studio Schuttevaer: terugkijken op het succesvolle Laagwater Event 2021